ريزازديادي شمشاد خزري (Buxus hyrcana Pojark.)، يك گونه زينتي در حال انقراض

Micropropagation of Buxus hyrcana Pojark., an ornamental species under danger of extinction

شمشاد خزري يا شمشاد جنگلي (Buxus hyrcana Pojark) يك گونه‌ي زينتي درختي و درختچه‌اي است كه در صنايع مختلف كاربرد دارد. رشد و نمو شمشاد خزري بسيار كند است، ريشه‌زايي سختي دارد و خطر انقراض، اين گياه را تهديد مي‌كند. بنابراين، هدف از انجام اين تحقيق، بررسي اثر غلظت‌هاي مختلف BAP و IBA (صفر، 0/5، 1، 1/5 و 2 ميلي‌گرم در ليتر، از هر دو) روي ريزازديادي در شرايط درون‌شيشه‌اي شمشاد خزري بود. آزمايش به‌صورت فاكتوريل در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي در 4 تكرار انجام شد. نتايج تحقيق نشان داد كه بيشترين تعداد شاخساره (6/200 در گياهچه)، در ريزنمونه‌هاي سرشاخه‌ي تيمارشده با 1 ميلي‌گرم در ليتر BAP همراه با 0/5 ميلي‌گرم در ليتر IBA به‌دست آمد. ريزنمونه‌ها‌ي سرشاخه در محيط‌هاي كشت حاوي 1 ميلي‌گرم در ليتر BAP بيشترين تعداد گره (4/100 در گياهچه) و همراه با 5/1 ميلي‌گرم در ليتر IBA ، بيشترين تعداد برگ (با ميانگين 6/566 عدد در گياهچه) را توليد كردند. همچنين بيشترين تعداد ريشه (6/466 در گياهچه)، در ريزنمونه‌هاي تيمار شده با 1 ميلي‌گرم در ليتر BAP همراه با 1/5 ميلي‌گرم در ليتر IBA اندازه‌گيري شد. گياهچه‌ها جهت سازگاري به گلدان‌هاي حاوي پيت و پرليت به نسبت 1 به 1 منتقل شدند. گلدان‌ها در يك گلخانه با دماي 26-24 درجه‌ي سانتي‌گراد و رطوبت نسبي 70 درصد با آبياري دوره‌اي نگهداري شدند. حدود 90 درصد از گياهچه‌ها سالم ماندند. اين گياهچه‌هاي سازگارشده، از نظر ريخت-شناسي شبيه پايه‌هاي مادري بودند.

Box tree (Buxus hyrcana Pojark.), is an ornamental tree and shrub species that has application in various industries. Growth and development of box tree is very slow, its rooting is hard and is under danger of extinction. Thus, the purpose of this research was investigation of the effect of different concentrations of BAP and IBA (0, 0.5, 1, 1.5 and 2 mg l-1 form each two) on micropropagation of box tree. The experiment was carried out as factorial based on a randomized complete block design in four replications. Results of the present research showed that the largest number of shoots (6.200/plantlet) was obtained in apical buds expalnts treated with 1 mg/L BAP along with 0.5 mg/L IBA. Apical bud explants were produced the maximum node number (4.100/plantlet) in medium containing 1 mg/L BAP and the largest number of leaf (with average of 6.566/plantlet) along with 1.5 mg/L IBA. Also, the largest number of root (6.466/plantlet) was calculated in explants treated with 1 mg/L BAP plus 1.5 mg/L IBA. Plantlets were transferred to pots containing peat and perlite with ratio of 1:1 for acclimatization. The pots were kept in a greenhouse with temperature of 24-26ºC and relative humidity of 70% and periodic irrigation. Around 90% of those were healthy. These acclimatized plantlets were similar to mother plants.