تغييرات شاخص‌هاي پوشش گياهي در اراضي زراعي رهاشده در سال‌هاي مختلف در مراتع منطقه شيرمرد، استان چهارمحال و بختياري

Changes of vegetation indices in arable lands with different years of abandonment in Shirmard rangelands, Chaharmahal va Bakhtiari province

رهاسازي اراضي زراعي در مرتع نقطه شروع توالي ثانويه پوشش گياهي است كه مسير و سرعت توالي برحسب زمان رهاسازي مي­ تواند متفاوت باشد. در اين مطالعه، اثر زمان رهاسازي اراضي زراعي بر تنوع و غناي گونه­اي و گروه­هاي گياهي در دو تيپ بوته­ زار و علف زار در مراتع شيرمرد در استان چهارمحال و بختياري موردبررسي قرار گرفت. تعداد 96 زمين زراعي رهاشده كه ناشي از تغيير كاربري مرتع بوده‌اند در چهار بازه زماني رهاسازي كمتر از 5، 5 تا 15، 15 تا 25 و بيشتر از 25 سال و 24 منطقه مرتعي در اطراف آن‌ها به‌عنوان شاهد انتخاب گرديدند. در هر يك از قطعات انتخاب‌شده 10 پلات چهار مترمربعي مستقر و در هر پلات درصد تاج پوشش كليه گونه‌هاي گياهي برآورد گرديد. اثر زمان رهاسازي با آناليز واريانس يك‌طرفه آناليز شد. نتايج اين تحقيق نشان داد كه كمترين مقدار شاخص تنوع گونه‌اي شانون-واينر و شاخص غناي مارگالف در هر دو تيپ گياهي متعلق به اراضي زراعي با سن رهاسازي كمتر از پنج سال بوده است. بيشترين مقدار شاخص تنوع و غناي گونه­اي در تيپ بوته­زار در بازه زماني رهاسازي 15 تا 25 سال (به ترتيب 1/85 و 3/83) و در تيپ علف زار در بازه زماني رهاسازي 5 تا 15 سال (به ترتيب 1/93 و 4/39) بوده است. با افزايش زمان رهاسازي در هر دو تيپ گياهي درصد تاج پوشش گياهان يك‌ساله، گندميان يك‌ساله، تيره‌هاي Poaceae و Cruciferae كاهش معني­دار و درصد تاج پوشش گياهان چندساله، بوته‌اي‌ها، درختچه­اي­ها و تيره Papilionaceae افزايش معني­داري داشتند. بنابراين، نتايج اين تحقيق نشان مي‌دهد كه توالي طبيعي پوشش گياهي در اراضي كشاورزي رهاشده باعث بهبود شاخص‌هاي پوشش گياهي شده است اما سرعت برگشت‌پذيري شاخص‌ها بسته به نوع شاخص و تيپ گياهي متفاوت است.

Abandonment of arable lands is the starting point of vegetation succession. The trajectory and speed of succession can be different according to the time of abandonment. The aim of this study is to assess the effect of abandonment periods on species richness, diversity and functional groups in shrublands and grasslands of Shirmard rangelands in Chaharmahal va Bakhtiri, Iran. A total of 96 abondoned arable lands were selected and grouped according to the abandonment periods (less than 5, 5-15, 15-25 and more than 25 years). 24 patches around abondoned arable lands were chosen as control sites. Cover of all species was estimated in 4 m2 plot (10 plots in each patches). Data were analyzed using one-way ANOVA. The results of this study indicated that the lowest values of Shannon-Wiener and Margalef indices in both vegetation types belonged to area with less than 5 years abondonment. The greatest Shannon-Wiener and Margalef indices in shrubland (1.85 and 3.83 respectively) were found in 15-25 years but in grassland (1.93 and 4.39 respectively) it happened in 5-15 years. In both vegetation types we found that the average canopy covers of functional groups such as annual plants, annual grasses, Poaceae and Cruciferae families significantly decreased as the time of abandonment incraesed. In contrast, a significant increase was found for perennial plants, shrubs, trees and Papilionaceae family. Therefore, this study showed that vegetation indices improved during natural succession of vegetation in abandoned arable lands but the reversibility of vegetation indices varied according to the kind of index and vegetation type.