تحليل اسطوره شناختي آيين بلاگرداني در حديقه سنايي

The Ritual of Scapegoating in Hadiqat al Haqiqa of Sanāī; A Mythological Analysis

بلاگرداني يك آيين اسطورهاي مذهبي است كه در ميان اقوام و ملل مختلف با اهداف گوناگون از ديرباز رواج داشته است. بسياري از سنت هاي اسطورهاي و كهن براي دور ماندن از بلايا و يا رفع آن، روش هاي مختلف بلاگرداني را توصيه كردهاند. در ادبيات كلاسيك فارسي از سنايي به عنوان يكي ازنخستين حلقه هاي نوآوري و گسترش مضامين و انديشه هاي عرفاني، تعليمي و حكمي نام برده اند، اماسنايي به شهادت شمار زيادي از ابيات مثنوي حديقه الحقيقه اش با اساطير به خوبي آشنايي داشته و از مصاديق و فرهنگ عامه اي كه در روزگار وي رايج بوده است به خوبي بهره برده است. در پژوهش حاضر كه به شكل بنيادي بر پايه مطالعات كتابخانه اي و با روش توصيفي تحليلي انجام شده است،سعي كرديم تا نشان دهيم سنايي در حديقه ا لحقيقه صورت هاي گوناگون مصاديق بلاگرداني از جمله قرباني، حرز و تعويذ، دعانويسي و دودكردن اسپند براي دفع چشم زخم را مورد توجه قرار داده است.براي روشن شدن اين امر، پس از تحليل باور بلاگرداني به تحليل مصاديق يافت شده در حديقه سنايي خواهيم پرداخت، در نهايت نشانه هاي آيين بلاگرداني در اين اثر مشخص و مورد تحليل قرار گرفته است. يافته هاي تحقيق حاكي از آن است كه سنايي به جنبه هاي اسطورهاي آيين بلاگرداني كه اشاره نموديم كاملا آشنا است و توانسته به هنريترين وجه ممكن آن را در مثنوي حديقه به كار ببرد.

Scapegoating is one of the religious-mythical rituals, having been long common among different tribes and nations for various purposes. Many of the mythological and ancient traditions have suggested different ways of scapegoating to stay away from disaster or to abolish it. In classic Persian literature, Sanāī has been named as one of the first innovators who spread the mystical and philosophical and didactic teachings. As evidenced by the great number poems of Hadiqat al Haqiqa, Sanāī is very familiar with the myths and has well made use of the popular culture of his day. By employing descriptive-analytical and library methods, in the present study, we attempt to show that Sanāī took into consideration various forms of scapegoating - including sacrificing, writing amulet, burning peganum harmala (esfand) - in Hadiqat al Haqiqa. To clarify the matter, after analyzing the doctrine of scapegoating and the related rituals, we examine the cases found in Hadiqat al Haqiqa. The findings of the research indicate that Sanāī has been fully familiar with the rituals of scapegoating and used them in the most artistic way possible in Masnavi of Hadiqat al Haqiqa.