پديد آورندگان :
فروزنده، محمد دانشگاه زابل - پژوهشكده كشاورزي، زابل، ايران , محكمي، زينب دانشگاه زابل - پژوهشكده كشاورزي، زابل، ايران , فاضلي نسب، بهمن دانشگاه زابل - پژوهشكده كشاورزي، زابل، ايران
كليدواژه :
كيتوزان , كلروفيل , فنل , ساليسيليك اسيد , پلي‌فنل‌اكسيداز (PPO)
چكيده فارسي :
سابقه و هدف: رازيانه يا باديان سبز گياهي از خانواده چتريان و جزء قديمي‌ترين گياهان دارويي ايران است كه اندام‌هاي مختلف آن در صنايع داروسازي، آرايشي و طب سنتي مورد استقبال قرار گرفته است. كاربرد اليسيتورها سبب افزايش عملكرد و توليد متابوليت‌هاي ثانويه در گياهان دارويي مي‌شود. با توجه به افزايش روز افزون تقاضا و اهميت اقتصادي انواع متابوليت‌هاي گياهي، بكارگيري اليسيتورهاي زيستي در سيستم‌هاي كشاورزي پايدار در راستاي بهبود كيفيت محصول و حداكثر بازده عملكرد و اسانس گياهان دارويي بومي ايران ضروري بنظر مي‌رسد.
مواد و روش‌ها: اين پژوهش در مزرعه تحقيقاتي پژوهشكده كشاورزي دانشگاه زابل در قالب طرح بلوك كاملاً تصادفي با 16 تيمار در 3 تكرار در سال 1395 اجرا گرديد. در اين بررسي، محلول‌پاشي اسيد ساليسيليك و كيتوزان در سه مرحله رويشي، ابتداي گلدهي و زايشي با غلطت‌هاي مختلف توسط سمپاش پشتي انجام گرفت. ويژگي‌هاي ارتفاع بوته، تعداد چتر در بوته، تعداد چترك در بوته، وزن هزار دانه، عملكرد دانه، عملكرد بيولوژيك، شاخص برداشت، درصد و عملكرد اسانس، كلروفيل a، b، كاروتنوئيد، آنتوسيانين، فلاونوئيد، فنل، پراكسيداز و پلي‌فنل‌اكسيداز مورد ارزيابي قرار گرفت.
يافته‌ها: براساس نتايج بدست آمده افزايش هم‌زمان غلظت كيتوزان و اسيد ساليسيليك سبب افزايش تعداد چترك و چتر در بوته شد. بررسي مقادير بدست آمده نشان داد بيشترين تعداد چتر در بوته از تيمار 5/1 ميلي‌مولار ساليسيليك اسيد و 200 ميلي-گرم در ليتر كيتوزان (A15) و كمترين مقدار آن از شاهد (A0) مشاهده شد. محلول‌پاشي كيتوزان و اسيد ساليسيليك بر وزن هزار دانه تاثير معني‌داري داشت، به‌طوريكه تيمار 5/1 ميلي‌مولار ساليسيليك اسيد و 150 ميلي‌گرم در ليتر كيتوزان (A14) وزن هزار دانه را 41/1 درصد نسبت به شاهد افزايش داد. بيشترين عملكرد دانه از تيمار A15 با ميانگين 1025/1 كيلوگرم در هكتار و كمترين مقدار با ميانگين 537/1 كيلوگرم در هكتار در تيمار شاهد مشاهده شد كه كاهش 47/6 درصدي (488 كيلوگرم) نسبت به شاهد نشان داد. همچنين با افزايش سطح كيتوزان و اسيد ساليسيليك، عملكرد بيولوژيك و شاخص برداشت به طور معني‌داري نسبت به شاهد افزايش يافت. بيشترين درصد (2/86) و عملكرد اسانس (28/9 كيلوگرم در هكتار) نيز در تيمار A14 مشاهده شد. عدم كاربرد اليسيتورها سبب كاهش معني‌دار مقدار كاروتنوئيد، آنتوسيانين و فلاونوئيد شد. كاربرد 200 ميلي‌گرم بر ليتر كيتوزان و 5/1 ميلي‌مولار اسيد ساليسيليك، ميزان فنل، فعاليت آنزيم پراكسيداز و پلي‌فنل اكسيداز را بترتيب 3/76، 71/4 و 55/7 درصد نسبت به شاهد افزايش داد. نتايج نشان داد محلول‌پاشي كيتوزان و اسيد ساليسيليك از طريق افزايش رنگيزه هاي فتوسنتزي و اسموليت‌هاي محلول، همچنين محافظت در برابر خسارت نشت الكتروليتي توانايي گياه رازيانه را بهبود بخشيده و از اين طريق عملكرد دانه را افزايش داد.
نتيجه‌گيري: با توجه به اينكه خشكي از ويژگي‌هاي بارز منطقه سيستان است، به نظر مي‌رسد كاربرد تلفيقي اليسيتورهاي زيستي در غلظت‌هاي 5/1 ميلي‌مولار اسيد ساليسيليك و 200 ميلي‌گرم بر ليتر كيتوزان توانست موجب افزايش عملكرد، اجزاي عملكرد و توليد متابوليت‌هاي ثانويه در گياه رازيانه گردد. لذا مصرف توام آن بصورت محلول‌پاشي در جهت توسعه كشت و كار رازيانه و جايگزين براي كود شيميايي قابل توصيه است.
چكيده لاتين :
Background and objectives: Fennel or green badian is one the oldest medicinal plants of Iran, with its different parts are used in drugs, cosmetic and traditional medicine industries. Elicitors' application increases the yield and secondary metabolites production in medicinal plants. Considering the increasing demand and the economic importance of plant metabolites types, the use of biotic elicitors in sustainable agricultural systems is necessary in order to quality improve and the maximum yield and essential oil yield of native medicinal plants of Iran. Materials and methods: This research was concluted at the agricultural research istitute of Zabol University in a completely randomized design with three replications and 16 treatments in 2016. In this study, foliar spray of salicylic acid and chitosan were in three stages of vegetative, flowering and reproductive with different combination by sprays. Characteristics of height plant, number of umbrella per plant, number of umbellate per plant, thousand –seed weight, seed yield, biological yield, harvest index, essential oil percentage, essential oil yield, chlorophyll a, chlorophyll b, carotenoid, anthocyanin, flavonoid, phenol, peroxidase and polyphenol oxidase were evaluated. Results: According to the results, increasing chitosan and salicylic acid concentrations increased the number of umbellate and umbrella per plant. The results showed that the highest number of umbrella per plant was obtained from chitosan= 200 mg.l-1, salicylic acid= 1.5 mM (A15) and the lowest value from chitosan= 0 mg.l-1, salicylic acid= 0 mM (A0) treatment. The chitosan and salicylic acid foliar application had a significant effect on thousand –seed weight, so that the treatment chitosan= 150 mg.l-1, salicylic acid= 1.5 mM (A14), increased the thousand –seed weight by 41.1% compared to the control. The highest seed yield was obtained from A15 treatment with the mean of 1551 kg.ha-1 and lowest in control treatment with the mean of 11.22 kg.ha-1, which showed a decrease of 27.7% (480.4 kg) compared to the control. Also, with increasing levels of chitosan and salicylic acid, biological yield and harvest index increased significantly compared to control. The highest percentage (2.86%) and essential oil yield (14.2 kg ha-1) were observed in A14 treatment. Without elicitors application significantly decreased amount of chlorophylls, carotenoids, anthocyanins and flavonoids. The 200 mg.l-1 chitosan and 1.5mM salicylic acid application the phenol, peroxidase and polyphenol oxidase enzym activity increased to 76.3, 71.4 and 55.7% respectively, in comparison with the control. The results showed that the chitosan and salicylic acid spraying by enhancing photosynthesis pigments and soluble osmolites, also protection against the damage of electrolyte leakage, improved the ability plant and increased seed yield of fennel. Conclusion: With regard to this fact that the drought is characteristic feature of the Sistan region, it seems that the integrated application of biotic elicitors at 1.5 mM salicylic acid and 200 mg.l-1 of chitosan increased yield, yield components and secondary metabolites of fennel. Therefore, salisilic acid and chitosan are recommended spraying application for planting and development of fennel and alternative for chemicla fertilizers.
