حكمراني وبرنامه‌ريزي حوضه رودخانه/آبخيز

River Basin / Watershed Governance and Planning

نگاهي نقادانه به سند چشم انداز و برنامه راهبردي دراز مدت وزارت نيرو حاكي از آن است كه نشانه‌هايي از تغيير تفكر از يك نگاه مكانيكي سنتي به سمت نگاه سيستمي در حال تكوين است؛ اما ضرورت دارد با نگاه اكوسيستم-محور، اركان و اجزاء لازم، منسجم‌تر ترسيم شده و اهداف و اولويت‌ها مشخص شوند. همچنين، لازم است براي رسيدن به اهداف و راهبردها، نظام برنامه‌ريزي در قالب حوضه‌هاي رودخانه‌اي و آبخيزها به طور سلسله مراتبي و چند مقياسي طراحي شود. از طرف ديگر، نبود برنامه مدون و شاخص-محور براي حوضه­ هاي رودخانه‌اي و آبخيزها، از جمله دلايل اصلي كسب توفيق محدود در مديريت منابع آب كشور مي‌باشد. نداشتن چارچوب مفهومي منسجم و ساختارمند براي ارزيابي و مديريت جامع نيز از ديگر كاستي‌ها به شمار مي‌رود. در اين نوشتار، با روش مقايسه تحليلي، تفكر حكمراني آبخيز به عنوان يك پارادايم جديد كه كاملا همسو با نگاه اكوسيستم-محور و راه حل‌هاي مبتني بر طبيعت است، به جاي حكمراني آب معرفي مي شود.

A critical look at the long-term vision and strategic plan of the Ministry of Energy suggests that a change in thinking from a traditional mechanical approach to a systemic one is being conceived. However, the essential features and components of an ecosystem-based approach need to be clearly delineated. Also, objectives and priorities should be defined and a hierarchical multi-scale river basin planning system should be developed. Lack of an integrated indicator-based plan for the management of river basins and watersheds is one of the main reasons for the limited success in water resources management in Iran. Absence of a coherent and systematic conceptual framework for watershed assessment and management is another significant shortcoming. Through a comparative analysis, this paper introduces the watershed governance approach as a substitute for water governance. The former concept is fully in line with ecosystem-based and nature-based solutions and can be considered as a paradigm shift in water resources management.