آيا روح مطلق همان خداست؟ نقدي بر كتاب مفهوم خدا از نظر هگل

‘Is the Absolute Spirit God? Reviewing and examining (criticism) of ‘Hegels Concept of God

جايگاه و نقش خداوند در فلسفۀ هگل به يكي از مناقشه‌برانگيزترين مسائل فلسفي و تفسيري در دو قرن گذشته بدل شده است. شيوۀ پاسخ به اين پرسش يكي از عناصر اصلي تمايز بخش ميان دو جريان هگليان راست‌گرا و چپ‌گراست. هگل، برخلاف روند حاكم بر فلسفۀ مدرن كه رفته‌رفته به دنبال كمرنگ كردن جايگاه و نقش هستي‌شناسانۀ خداوند در تبيين عالم بود، دوباره پاي خداوند را به فلسفه باز كرد، براهين اثبات وجود خدا را احيا كرد و خدا را با عنواني تازه در صدر نشاند: روح مطلق. حال پرسش اصلي اين است كه روح مطلق هگلي چه نسبتي به خداي مسيحي دارد؟ آيا هگل فلسفه را الهي كرد يا الهيات را فلسفي؟ آيا هگل خدا را به جايگاه والايش بازگرداند، يا برعكس، با تغيير دادن معنايش، خداي عرفي-كلامي اديان ابراهيمي را به‌كلي نفي كرد؟ كوئنتين لوير در كتاب مفهوم خدا از نظر هگل مي‌كوشد تا به اين پرسش‌ها بپردازد. اگرچه مخاطب كتاب نيز نهايتاً پاسخ سرراستي به نفع يكي از طرفين اين مسئله دريافت نمي‌كند، اما همراه با نويسنده با تحليل هگليِ مفهوم خداوند و در نتيجه، به طور كلي، با طرحي كلي از متافيزيك هگلي آشنا مي‌شود كه از قضا به لحاظ فرم بيان و شيوۀ استدلال‌ها نيز بي‌شباهت به خودِ سبك استدلاليِ هگل نيست.

Place and role of God in Hegel’s philosophy have become one of the most controversial problems in philosophy and interpretation for the past two centuries. The main distinction between the two Hegelian movements (the left and the right wing) depends on how we answer this issue. Contrary to the development of modern philosophy which has gradually diminished the place and role of God in explanation of the world, Hegel brought this concept into the center of philosophy once again; he revived the arguments, and put it on the throne, although with a new name: Absolute Spirit. At the moment the most important question is the relationship between Hegelian Absolute Spirit and Christian God. Did Hegel make philosophy theological or theology philosophical? Did Hegel bring God into its high place or did he negate the common-theological concept of God? In Hegel’s Concept of God, Quentin Lauer attempts to deal with these questions. Although the reader cannot derive explicit answers for these questions, he or she can understand the approach of the writer about Hegelian analysis of the concept of God, and consequently grasp a brief impression of Hegelian metaphysics.