برآورد تركيب پذيري و عمل ژن براي برخي خصوصيات مربوط به كيفيت غذايي و پخت در برنج (Oryza sativa L.)

Estimation of Combining Ability and Gene Action for Some Nutritional and Cooking Quality Related Characteristics in Rice (Oryza sativa L

مصرف برنج حاوي مواد معدني و فيتوشيميايي مفيد با كاهش خطر توسعه بيماريها همراه ميباشد. درك تنوع، ساختار ژنتيكي و كميت مواد فيتوشيميايي موجود در برنج براي شروع برنامه به‌نژادي در راستاي بهبود سلامت انسان حياتي و در انتخاب نوع روش به‌نژادي مهم ميباشد. در اين پژوهش، بين شش ژنوتيپ به اسامي سپيدرود، آمل2، دانش، آبجيبوجي، موسيطارم و صدري به عنوان پايه مادري (لاين) با چهار ژنوتيپ به اسامي غريب، اوندا، فجر و IR64724R به عنوان پايه پدري (تستر) در سال 1395 دورگ‌گيري انجام شد. نتاج حاصل به همراه والدين (34 ژنوتيپ) در سال 1396 در قالب طرح بلوكهاي كامل تصادفي با سه تكرار در مزرعه پژوهشي دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي ساري ارزيابي و كيفيت غذايي شامل: ظرفيت آنتياكسيداني، فنل، كاروتنوئيدها، كربوهيدرات‌هاي محلول و نامحلول، آهن، روي و پروتئين و كيفيت پخت شامل آميلوز، درجه حرارت ژلاتينيشدن و غلظت ژل اندازهگيري شد. برآورد اجزاي واريانس ژنتيكي براي صفات مورد مطالعه نشان داد كه سهم واريانس غيرافزايشي بيشتر از واريانس افزايشي بود. بررسي تركيبپذيري عمومي والدين نشان داد كه بطور كلي، تستر فجر و غريب به ترتيب بهترين تركيبشونده از نظر عملكرد و خصوصيات غذايي بجز كربوهيدرات‌هاي محلول و پروتئين، و كاروتنوئيد و پروتئين شناخته شدند. با بررسي تركيبپذيري خصوصي دورگها جهت افزايش كيفيت غذايي به همراه كيفيت پخت و عملكرد مطلوب، دورگ غريب × موسيطارم برترين دورگ شناخته شد.

The consumption of rice containing minerals and phytochemicals reduces the risk of developing diseases. Understanding of diversity, genetic structure and quantity of phytochemicals in rice are necessary for developing breeding program to improve quality related traits. In this study, crosses were made between six genotypes; Sepidroud, Amol 2, Danesh, Abjibouji, Musa-Tarom and Sadri as male (line) with four genotypes; Gharib, Onda and Fajr and IR64724R as female (tester), in 2016. The progenies and their parents (34 genotypes) were evaluated in randomized complete block design with three replications in 2017 at the research farm of Sari Agricultural and Natural Resources University. Nutritional quality related traits inducling; antioxidant capacity, total phenol, carotenoids, soluble and insoluble carbohydrates, Fe, Zn and protein contents, and cooking quality related characteristics including; amylose, gelatinization temperature and gel consistency were measured. Evaluation of genetic variance components of the studied traits showed that the proportion of non-additive variance was more than additive variance. General combining ability of parents indicated that Fajr and Gharib were the best combiner for grain yield and nutritional characteristics, except soluble carbohydrates, and protein, and carotenoid and protein, respectively. Specific combining ability of crosses for increasing nutritional and cooking quality related charactetiristics and grain yield showed that Musa-Tarom × Gharib was the superior combination.