ارزيابي تنوع ژنتيكي براي خصوصيات كمي و كيفيت ميوه در كلكسيون انار (Punica granatum L.) ساوه با استفاده از روش‌هاي آماري چند متغيره

Evaluation of Genetic Variation for Quantitative and Quality Characteristics of Fruit in Saveh Pomegranate (Punica granatum L.) Collection using Multivariate Analysis Methods

شناسايي تنوع ژنتيكي و گروه‌بندي ژنوتيپ‌ها (نژادگان) بر اساس صفات موجود براي استفاده در برنامه‌هاي تحقيقاتي و به‌نژادي بسيار مهم است. در اين تحقيق چندين خصوصيت كمي و كيفيت ميوه در 156 ژنوتيپ انار كه در ايستگاه ملي تحقيقات انار ساوه در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار كشت شده بودند در سال‌هاي 95-1394 مورد مطالعه قرار گرفت. بررسي ضرايب همبستگي فنوتيپي و ژنوتيپي نشان داد كه همبستگي مثبت و بسيار معني‌داري بين وزن ميوه با تعداد دانه در 100 گرم آريل و وزن آريل وجود دارد. آناليز رگرسيون گام به گام نيز نشان داد كه عرض ميوه، تعداد دانه در 100 گرم آريل و ضخامت پوست اولين متغيرهايي بودند كه وارد مدل شده و تغييرات وزن ميوه را توضيح دادند. تجزيه ضرايب مسير نيز اثر مستقيم و مثبت بر روي وزن ميوه از طريق عرض ميوه، تعداد دانه در 100 گرم آريل و ضخامت پوست ميوه را اثبات نمود. بنابراين اين خصوصيات براي انجام گزينش بسيار مهم هستند. براساس نتايج حاصل از تجزيه عامل‌هاي اصلي 16 صفت تعداد شش عامل اصلي تعيين شد كه در مجموع 25/71 درصد از تغييرات كل داده‌ها را توضيح دادند. در عامل اول وزن ميوه، طول و عرض ميوه و وزن آريل اثر مثبت و كيفيت آبميوه بخصوص شاخص رسيدگي و آنتوسيانين اثر منفي داشتند كه اين خصوصيات در مجموع وزن ميوه را تشكيل مي‌دهند. با انجام تجزيه و تحليل عامل‌ها، سه عامل مهم شناسايي شدند كه عامل اول مرتبط با اجزاي ميوه، عامل دوم رنگ آبميوه وعامل سوم طعم ميوه تعيين شد. بنابراين امكان استفاده از اين صفات در برنامه‌هاي به‌نژادي براي افزايش كيفيت و وزن ميوه ژنوتيپ‌هاي انار به عنوان معيار انتخاب وجود دارد. تجزيه خوشه‌اي به روش وارد (Ward) ژنوتيپ‌ها را دريازده گروه قرار داد. بنابراين پيش‌بيني مي‌شود كه دورگ‌گيري بين ژنوتيپ‌هاي گروه‌هاي فوق و توليد نسل‌هاي درحال تفرق، تنوع مطلوبي براي برنامه‌هاي به‌نژادي فراهم كند.

Indentification of genetic variation and grouping genotypes is very important for being used in research and breeding programs. In this study various quantitative and quality characteristics in 156 pomegranate (Punica granatum L.) genotypes in the National Pomegranate Research Station in Saveh, Iran, in 2015-16, using randomized complete block design with three replications. The results showed that fruit weight had the highest correlation with number of seed in 100 gram aril and aril weight. Stepwise regression analysis revealed that fruit width, number of seed in 100 gram aril and peel thickness had the highest contribution to fruit weight. Path analysis showed the highest and positive direct effect of fruit width, number of seed in 100 gram aril and peel thickness on fruit weight. Therefore, these are very important characteristics for selection. About 71.25 percent of variation among 16 measured characteristics was explained by six principal components. The first component included, fruit weight, width and length as well as aril weight, and had the most positive effect on quality characteristics such as: fruit juice and maturity index. Anthocyanin had the most negative effect. Therefore, these characteristics play major role on variation among pomegranate genotypes. Factor analysis revealed three important factors that were called; fruit components, fruit color and fruit flavor. Therefore, characteristics related to these factors are in the first priority for selection. Genotypes were clustered in 11 groups using Ward’s method. It is predictable that crossing between genotypes from discrete groups could led to considerable variation among progenies.