ارزيابي آسيب‌پذيري ناشي از خطر وقوع زلزله در تهران و گستره اطراف آن

Vulnerability Assessment Caused by the Earthquake in Tehran and Surrounding Area

زمينه و هدف: استان تهران و گستره اطراف آن به دليل وجود گسل هاي اصلي، گسترش شهرها به سوي گسل هاي پاي كوهي و عدم رعايت اصول مهندسي زلزله در ساخت و ساز بناها و ساختمان ها، در صورت بروز زلزله خسارات زيادي وارد خواهد شد؛ بنابراين، ضرورت ارزيابي آسيب پذيري ناشي از رخداد زلزله لازم است. هدف از پژوهش حاضر ارزيابي آسيب پذيري ناشي از رخداد زلزله در تهران و گستره اطراف آن است. روش: در اين راستا از شاخص هاي آسيب پذير مانند بزرگي زلزله، فاصله از گسل ها، زمين شناسي، كاربري زمين، تراكم جمعيت شهري، تراكم جمعيت روستايي، تراكم راه ها، ارتفاع و شيب در قالب مدل فازي استفاده شد و نقشه پهنه بندي آسيب پذيري ناشي از زلزله براي تهران و گستره اطراف آن به دست آمد. يافته ها: نتايج نشان داد كه در حدود 20 درصد، 18/64 درصد و 61/29 درصد به ترتيب در پهنه هاي با شدت آسيب پذيري بسيار زياد و زياد، متوسط و كم و بسيار كم قرارگرفته است. پهنه هاي با آسيب پذيري بالا در نواحي پاي كوهي و كوهستاني و كنار گسل هاي فعال واقع شده اند. همچنين اين پهنه هاي آسيب پذير در نقاطي قرارگرفته اند كه طي تاريخ زلزله هاي بزرگ و مخربي را متحمل شده اند. لذا در صورت رخداد مجدد زلزله هاي با بزرگي 6 ريشتر و بيشتر، احتمال آسيب هاي شديد مي رود. نتيجه گيري: با توجه به آسيب پذيري بالا بايد از توسعه شهر و ساخت وسازهاي غيراصولي به سمت نواحي حاشيه اي و كوهستاني جلوگيري كرد. همچنين احداث بناهاي ضد زلزله و بازسازي بناهاي ساخته شده با در نظر گرفتن ملاحظات اجتماعي، اقتصادي و فرهنگي توصيه مي شود. نقشه هاي پهنه بندي آسيب پذيري ناشي از زلزله مي تواند مورد استفاده مديران و برنامه ريزان شهري براي جلوگيري از آسيب پذيري يا به حداقل رساندن آسيب پذيري ناشي از زلزله به عمل آيد.

Background and objective: Vulnerability assessment caused by earthquake is necessary in Tehran and its surrounding because of its situation on the faults and also non-observance the earthquake engineering in construction. The objective of this study is to assess the vulnerability caused earthquake in Tehran and its surroundings. Method: Vulnerability index such as magnitude of earthquake, distance from the faults, land usage, urban population density, rural population density, roads density, elevation and slope based on fuzzy model were used and the vulnerability zonation map caused by earthquake for Tehran and its surroundings was achieved. Findings: The results showed that about 20%, 64.18% and 29.61%, respectively, of areas are situated in very high and high, medium, low and very low vulnerable zones. The high vulnerability areas are situated in the mountainous and foothill areas and beside the active faults. These vulnerable areas are also situated where large and destructive earthquakes happened through times. Therefore, there is a risk of more damages in case of reoccurrence of 6 Richter and more earthquakes. Results: Considering the high of this area, it is suggested to prevent urban development and non-observance constructions in mountainous and foothill zones as well as reconstructions considering social, economic and cultural views. The managers and urban planner may use vulnerability zonation map to prevent or decrease vulnerability caused by earthquake.