پديد آورندگان :
آرامي، عبدالحسين دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي گرگان , اونق، مجيد دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي گرگان - دانشكده مرتع و آبخيزداري , محمديان بهبهناني، علي دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي گرگان , اكبري،مهري دانشگاه خوارزمي - دانشكده علوم جغرافياي , زراسوندي، عليرضا دانشگاه شهيد چمران اهواز - دانشكده علوم زمين
كليدواژه :
ﻃﻮﻓﺎن ﮔﺮد و ﻏﺒﺎر , زﻣﯿﻦ آﻣﺎر , ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻓﻀﺎﯾﯽ- زﻣﺎﻧﯽ , اﯾﺮان
چكيده فارسي :
سابقه و هدف: وقوع طوفان‌هاي گرد و غبار به عنوان يك خطر جهاني، همه ساله مشكلات و خسارت‌هاي مالي و جاني فراواني را براي كشور به دنبال دارد. بنابراين، با توجه به شرايط توپوگرافيكي-اقليمي ايران و افزايش چشمگير فراواني وقوع طوفان‌هاي گرد و غبار، بررسي و مطالعه براي كاهش اثرات زيانبار آن اجتناب‌ناپذير است.
مواد و روش‌ها: در اين تحقيق طوفان‌هاي گرد و غبار بر حسب فراواني فضايي-زماني براي 25 ايستگاه هواشناسي سينوپتيك نواحي غرب و جنوب غربي ايران در طي دوره آماري 22 ساله (2016-1995) ارزيابي گرديد و دادهها به‌صورت روزانه طي 8 ديده‌باني در قالب كد‌هاي ويژه‌اي با استفاده از روش‌هاي زمين آماري بررسي و تجزيه و تحليل شده‌اند. ميانگين وقوع طوفان‌هاي گرد و غبار در ساعتهاي رخداد گرد و غبار و ميانگين ماهانه، ساليانه، دوره گرم و سرد با استفاده از نرم افزارR براي كليه ايستگاه‌ها در طي دوره آماري مورد مطالعه محاسبه و نمودار آنها ترسيم گرديد.
يافته‌ها: نتايج حاصل از بررسي ساليانه پديده گرد و غبار نشان مي‌دهد كه منطقه آبادان با ميانگين فراواني 16 روز سال، بيشترين تعداد روزها را در كل منطقه مورد مطالعه دارد و پس از آن منطقه بستان، سرپل‌ذهاب و اهواز بيشترين فراواني‌ها را به خود اختصاص مي‌دهند. 02/63 درصد از وقايع طوفان گرد و غبار فرامحلي از ساعت 9:30 تا 18:30 به وقت محلي و 47/83 درصد از وقايع طوفان گرد و غبار محلي در ساعت 3:30 به وقت محلي اتفاق مي‌افتند و بيشترين فراواني طوفان گرد و غبار در ماه‌هاي ژوئن و ژوئيه و كمترين فراواني در ماه نوامبر و دسامبر مي‌باشد. همچنين درصد فراواني طوفان‌هاي گرد و غبار محلي و فرامحلي طي دوره آماري نشان داد كه 94/74 درصد روزهاي طوفان گرد و غبار از منشأ فرامحلي و 06/25 درصد از منشأ محلي برخوردار بوده‌اند. ميانگين فراواني طوفان گردوغبار در دوره گرم سال در منطقه مورد مطالعه 36 روز و در دوره سرد سال، 22 روز مي‌باشد. در تمام ايستگاه‌هاي مورد مطالعه اكثر روزهاي گردوغباري مربوط به دوره گرم سال بوده است.
نتيجه‌گيري: هر چه يك موج گرد و غباري از منشاً و يا كانون اوليه خود فاصله مي‌گيرد از شدت و تداوم آن كاسته مي‌شود. بنابراين مي‌توان گفت چون منبع اوليه اكثريت پديده‌هاي گردوغباري منطقه مورد مطالعه، مناطقي هم چون بيابانهاي عراق، عربستان، سوريه و شمال آفريقا مي‌باشد بررسي الگوي فضايي نشان داد كه طوفان‌هاي گردوغبار در امتداد شمال به جنوب منطقه مورد مطالعه به صورت خطي افزايش مي‌يابند در حالي‌كه در امتداد غرب به شرق از تابع چند جمله‌اي درجه 2 (منحني با يك قوس) تبعيت مي‌كنند كه اين امر نشان دهنده افزايش فراواني طوفان گردوغبار در راستاي حركت از غرب به شرق و سپس كاهش فراواني طوفان گردوغبار به سمت شرق منطقه مورد مطالعه مي‌باشد. قرارگيري ارتفاعات زاگرس با امتداد شمال‌غربي- جنوب‌شرقي كه خود همانند سدي جلوي عبور طوفان‌هاي گردوغبار وارده به اين نواحي را گرفته و خروج اين پديده نيز به زمان بيشتري نسبت به بقيه مناطق را دارد
چكيده لاتين :
Background and Objectives: The occurrence of dust storms as a global threat poses annually a lot of financial and human losses to the country. Hence, according to the topographic-climatic conditions and the significant increment in the dust storm occurrence frequency, investigation and survey to mitigate the harmful effects is inevitable.
Materials and Methods: In this research, dust storms were evaluated based on the spatio-temporal frequency of 25 synoptic meteorological stations in western and southwestern Iran during the statistical period of 22 years (1995-2016). Daily data were analyzed using eight observation points in the form of special codes using geo-statistical methods. The average dust storm occurrence in the hourly, monthly, annual, warm and cold time periods was calculated and plotted using R software for all stations.
Results: The results of the annual survey of dusty phenomenon indicated that Abadan station had the highest number of days in the whole region with the average frequency of 16 days in year, after which the Bostan, Sarpol-E-Zahab and Ahwaz were the most frequent. 63.02% of the outsider dust storms events occured from 9:30 to 18:30 local time and 83.47% of the local dust storms events occured at 3:30 local time. The highest frequency of dust storms was in June and July while the lowest in November and December. Also, the percentage of local and outsider dust storms frequency during the statistical period showed that 74.94% of the dust storm days were of outsider origin and 25.06% of the local sources. The average frequency of dust storm in the studied area was 36 and 22 days in warm and cold period of the year, recpectively. In all studied stations, most of the dusty days were related to the warm period of the year.
Conclusion: As the dust wave differs from its source, its intensity and continuity decreases. Therefore, it can be mentioned that the primary sources of dust phenomena in the studied area, are Iraq, Saudi Arabia, Syria and North Africa deserts. The study of the spatial pattern showed that dust storms linearly increase along the north to south of the studied area. While, along the west towards the east, follow the Quadratic polynomial fuction, indicating an increase in the frequency of the dust storm along west to east and then the reduction of the dust storm to the east of the study area. The Zagros Mountains are located along the Northwest - Southeast, which is itself a barrier to the dust storms in these areas and exist of this phenomenon is also more time-consuming than other regions.
