تحليلي بر آرايۀ انسان انگاري در قرآن

An Analysis on Personification in in the Quran

توجّه بيشتر پژوهشگران حوزه بلاغت قرآن به رابطۀ وجوه ادبي و مذهبي اين كتاب مقدس آسماني و سازگاري يا عدم سازگاري اين وجوه باهم معطوف شده است. قرآن در جايگاه معجزۀ ختميّه از يك سو منشاء شكوفايي بلاغت ادبي در زبان فارسي بوده است و از سوي ديگر به لحاظ ادبي نيز تقليد ناپذير مي‌باشد. ازاينرو دقيقاً نمونه‌هاي آرايه‌هاي ادبي چون تشبيه، استعاره، مجاز، كنايه، تمثيل و... در قرآن، همساني ماهوي با همين آرايه‌ها در متون ادبي شعري يا منثور زبان فارسي ندارند. اين موضوع در مورد آرايۀ تشخيص يا انسان انگاري در قرآن، بيش از همه آرايه‌ها صدق مي‌كند. در تفكر اسطوره‌اي آنيميستي، انسان انگاري ساير موجودات نوعي تخيّل و فرض ذهني تلقّي مي‌شود. همۀ زيبايي‌هاي بلاغي و ادبي در قرآن در خدمت انتقال معاني ژرف به ذهن آدمي است؛ ولي اين انديشه و استدلال كه گزيري براي تمسّك به آرايه‌هاي ادبي و بلاغي در قرآن جهت درك مجهولات عالم غيب نيست؛ در مورد آرايۀ انسان انگاري صدق نمي‌كند. پرسش اساس اين جستار اين است كه آيا زبان مجازي به معناي عام كه در اكثر زيبايي‌هاي ادبي از جمله تشخيص يا انسان انگاري مشاهده مي‌شود، در كلام قرآن چگونه قابل توجيه است؟

Researchers have mostly attended to the relation between the Quran's literary and religious aspects and the compatibility or incompatibility of these two aspects. Quran, as the final miracle, has been the source for literary eloquence to flourish in the Persian language, while at the same time it is impossible to imitate its own eloquence. Therefore, examples of literary devices like imagery, metaphor, metonym, allegory, emblem, etc. in the Persian language do not have the same nature as the ones in the Quran itself. This holds true the most about personification in the Quran. In the mythical animistic view, the personification of other beings is a kind of imagination. All literary devised in the Quran serve to convey deeper meanings to the human mind, but this explanation does not hold true for personification in the Quran. The main question the present paper strives to answer is how could the metaphorical language in its general sense, as seen in the literary devices such as personification be explained in the text of the Quran?