ااثر زهكشي زيرزميني ترانشه دار بر كيفيت زه آب و انتقال املاح در خاك در زهكشي ميان و پايان فصل برنج

طراحي و مديريت صحيح سامانه هاي آبياري و زهكشي منجر به كاهش افت كيفيت زه آب و در نتيجه حفاظت از منابع آب و خاك مي شود. در اراضي شاليزاري به دليل وجود رس زياد و لايه غيرقابل نفوذ، نوع زهكش و پوشش دور آن تأثير زيادي بر حركت آب در خاك و در نتيجه انتقال املاح دارد. بنابراين شناخت فرآيند انتقال املاح در چنين شرايطي مي تواند منجر به طراحي و مديريت اصولي زهكشي در اراضي شاليزاري شود. پژوهش حاضر با هدف بررسي تأثير زهكشي زيرزميني ترانشه دار بر كيفيت زه آب در زهكشي ميان فصل و پايان فصل برنج انجام شد. همچنين انتقال املاح در اعماق و نقاط مختلف خاك نسبت به موقعيت زهكش مورد بررسي قرار گرفت. به منظور انجام اين آزمايش مخزني با طول و عرض 300 و 60 سانتي متر و ارتفاع يك متر ساخته شد. لوله زهكش از جنس پلي اتيلن و با قطر 10 سانتي متر در ترانشه شن و ماسه به عرض 20 سانتي متر و ارتفاع 50 سانتي متر كارگذاري شد. گياه برنج در مخزن كاشته و كود فسفاته و ازته مطابق عرف اراضي شاليزاري اعمال شد. شيوه آبياري غرقاب دائم با عمق پنج سانتي متر اجرا و در مرحله پنجه زني و برداشت محصول به ترتيب زهكشي ميان فصل و پايان فصل انجام شد. در طول آزمايش از محلول خاك در اعماق و فواصل مختلف و هم چنين زه آب زهكش نمونه برداري و پارامترهاي شيميايي از جمله هدايت الكتريكي (EC)، نسبت جذب سديم (SAR)، غلظت نيترات و آمونيوم در آزمايشگاه قرائت شد. نتايج نشان داد ميانگين هدايت الكتريكي زه آب خروجي در ميان فصل (567 ميكروزيمنس بر سانتي متر)، 51 درصد بيش تر از هدايت الكتريكي زه آب پايان فصل ( 289 ميكروزيمنس بر سانتي متر) بود. زهكشي پايان فصل نسبت به ميان فصل در زمان مشابه به ترتيب 3 و 45 درصد بيش تر آب و املاح را از پروفيل خاك خارج كرد. غلظت نيترات و آمونيوم در زه آب پايان فصل نسبت به ميان فصل به ترتيب 39 و12 درصد كاهش داشت. نتايج حاكي از اثرگذاري لايه سخت بر تجمع املاح بود به طوري كه در پايان آزمايش تجمع املاح و نيترات محلول خاك در بالاي اين لايه نسبت به عمق كارگذاري زهكش به ترتيب با افزايش 11 و 47 درصدي همراه بود.