مجوز بهره‌برداري از آثار فكري در شبكه‌هاي اجتماعي؛ با نگاهي به رويكرد آمريكا و ايران

License of Intellectual Works in the Social Networks: Looking at the Approach of the United States and Iran

وب 2(نسل دوم اينترنت) محيطي تحت عنوان شبكه‌هاي اجتماعي مجازي خلق كرد كه كاربران در آن علاوه بر تعامل با يكديگر به توليد آثار فكري مي‌پردازند. شرط ورود كاربر به اين محيط قبول بي‌چون ‌و چراي موافقت‌نامه از پيش تنظيم شده و يك جانبه‌اي موسوم به «موافقت‌نامه شروط استفاده يا خدمات» است. يكي از اساسي‌ترين مفاد مندرج در اين موافقت‌نامه، مجوز بهره‌برداري از اين آثار فكري به صورت غيرانحصاري، بدون حق امتياز و با دامنه شمول بسيار گسترده و مبهم است كه تأمين كننده شبكه اجتماعي براي هرگونه استفاده تجاري و غيرتجاري از كاربر اخذ مي‌كند. مسئله پيش رو در اين پژوهش تعيين قلمرو موضوعي اين مجوز بهره‌برداري مبهم، بررسي شرط خاتمه آن و نيز اعتبار و قابليت اجراي آن طبق قوانين كشور امريكا به عنوان پيشرو در زمينه مبادلات الكترونيك و ايجاد شبكه‌هاي اجتماعي و نيز طبق تدابير پيش‌بيني شده در قانون تجارت الكترونيك و قوانين مالكيت فكري ايران است. مقاله حاضر با روش تحليلي – توصيفي و رويكرد كتابخانه‌اي در چهار بخش با ارائه مفهوم شبكه اجتماعي، قالب حقوقي موافقت‌نامه شروط خدمات، بررسي مفاد مجوز بهره‌برداري و قابليت اعتبار و اجراي موافقت‌نامه در شبكه‌هاي اجتماعي سرانجام نتيجه‌گيري مي‌كند كه محدوده موضوع مجوز بهره‌برداري بايد به نفع پديدآورنده (كاربر) تفسير مضيق شود و شروط مجوز بهره‌برداري از آثار فكري در شبكه‌هاي اجتماعي از نظر ماهوي و شكلي مي‌تواند غيرمنصفانه باشد و اين امر مي‌تواند به بطلان شرط و حتي كل قرارداد منجر شود.

The second generation Internet) has created an environment named “the virtual social networks” in which the users interact with each other and produce intellectual works. In order to gain access to the network, users are unconditionally required to accept a unilateral and pre-drafted agreement named “Terms of Use agreement.” One of the most significant terms in this agreement is the non-exclusive, royalty-free and worldwide license which the user grants to the Social network provider for any commercial or non-commercial use. The main issue in this research is to determine the subject domain of the above-mentioned obscure license, its termination condition and the authenticity and enforceability of its terms based on the USA legislation as a pioneer at E-commerce and social networks as well as the strategies adopted in Iran’s E-commerce Act and intellectual Property laws. Finally this article implementing archival method with descriptive analytical approach, concludes that the terms of the agreement must be interpreted narrowly in favor of the creators (users) and may be procedurally and substantively unfair. This can lead to the invalidation of the condition and even the entire contract.