نگرشي تطبيقي به مفهوم عدالت در فلسفهى سياسى افلاطون و ارسطو

A Comparative Examination of the Concept of Justice in the Political Philosophy of Plato and Aristotle

با توجه به جايگاه مفهوم سترگ عدالت، به عنوان يكي از مهم‌ترين و بنيادي‌ترين غايات و اهداف كليه نظام‌هاي سياسي و حقوقي و نظر به تأثيرپذيري عميق فلاسفه سياسي مسلمان از فيلسوفان يوناني، اين نوشتار با روش توصيفي- تحليل اِسنادي و نگرشي تطبيقي، پرسش خود را پيرامون معاني گسترده و نظريات دو فيلسوف شهير يونان؛ يعني افلاطون و ارسطو قرار داده و آن‌ها را به نقد مي‌كشد. فرضيه مقاله حاضر آن است كه در انديشه افلاطون، عدالت در اصل ويژگي نفس فردي است كه در جامعه انعكاس مي‌يابد و هركس بايد به كار ويژه خويش مشغول باشد و از آن سرپيچي نكند. حكومت نيز شايسته خردمندان و حكيمان است و اما ارسطو، عدالت را اعطاي حق به سزاوار آن مي‌داند و آن را فضيلتي مي‌داند كه به ‌موجب آن بايد به هركسي آنچه را كه حق و استحقاق اوست داد. فضيلت هر چيز در حد وسط است و اين حد نيز حدي طبيعي است و طبيعت، خود نابرابر تلقي مي‌شود و عدالت دنباله همين نابرابري‌ها است. ارسطو به‌ جاي آن‌كه مانند افلاطون از عدل تعريف كلى ارائه دهد، مىكوشد تا با دقت علمي بيشتري انواع آن را برشمارد و اين ناشى از روش تجربى و استقرايي وى و پرهيز از كلى نگرى است.

Given the importance of the concept of justice in the existing legal systems of the world and its overwhelming influence on the Islamic philosophy, this research seeks to genealogize the concept of justice in the writings of Aristotle and Plato and critique the basic arguments made by these two giant thinkers. The basic assumption of this research is that in the view of Plato, justice is an inherently individual enterprise which ultimately enters into the public space of society. In his theory, governance is the art of the wise. On the other hand, Aristotle defines justice as a virtue which gives one what he deserves. Aristotle is of the belief that the virtue of everything lies in observing the boundaries of moderation. Aristotle further argues that moderation is in nature of things and nature itself is unequal and justice is the continuation of these inequalities. Instead of giving a generalized definition of justice like Plato, Aristotle applies more caution to the concept of justice. This arises from the inductive and experimental approach of Aristotle and his general avoidance of generalization.