مؤلفه هاي فرهنگي تأثيرگذار بر شكل گيري شهر اردبيل در دوره صفويه

Cultural Dimensions Affecting the Formation of Ardabil City in the Safavid Period

پژوهش حاضر با هدف بررسي الگوهاي فرهنگي دوره صفويه بر شكل گيري شهرها با تأكيد بر شهر اردبيل تدوين گرديده است. در دوره صفوي به دليل وجود پايگاه مقتدر سياسي، اجتماعي و آزاد انديشي، زمينه بسيار مستعدي براي گسترش شهر اردبيل فراهم شد. در اين راستا با استفاده از مدل مفهومي كانتر، ابتدا مولفه هاي مكان تحليل شده، سپس ويژگي هاي شهرسازي دوران صفويه و الگوها و عوامل فرهنگي موثر بر شكل گيري فرهنگ شهر اردبيل در دوره صفويه مورد بررسي قرار گرفته است. نتايج مطالعات حاكي از آن است كه در شكل گيري فرم شهرها دو دسته از عوامل تأثير بسيار زيادي دارند. دسته اول مربوط به عوامل فيزيكي(مكان) و قابل رويت مانند ويژگي هاي فرهنگي، اقليم و جغرافيا است. دسته دوم مربوط به عوامل غير فيزيكي و ناملموس مانند عوامل مذهبي، فرهنگي و اجتماعي است. گسترش فرهنگي شهر اردبيل از گذشته تا كنون از الگويي منطقي پيروي كرده است و در دوران صفويه الگوها و اصولي همچون اصطلاحات عرفاني و صوفي گري، همبستگي قومي و خانوادگي، تقويت روابط فرهنگي و اجتماعي، رفاه و تفريح مردم باعث شكل گيري محله هاي اين شهر شده؛ و همچنين ابعاد فرهنگي و مكانهاي شهري از جمله بازار به عنوان مركز عملكردي مقررات و آيين حسبه، بقعه شيخ صفي به عنوان هويت بخش و مركز تقدس و مسجد جمعه مكاني براي شرعيت بخشي به شهر در ايدئولوژي شكل گيري فرم شهر تأثيرگذار بوده است.

An analysis of physical transitions of Ardabil City, an important sample of historical cities of Iran with its unique characteristics, requires a comprehensive research. During the Safavid period, this city turned out to be the cultural origin of the Safavid government and became the source of inspiration for the changes in other cities of Iran that rooted in the culture originally formed in Ardabil. The present study aims to study the cultural patterns of the Safavid era on the formation of cities with an emphasis on the city of Ardabil. To this end, based on Canter’s conceptual model of Facets of Place, the components of the location were analyzed first; next, the characteristics of the Safavid era urbanization and the cultural factors and patterns influencing the formation of the culture of Ardabil City in the Safavid period have been investigated. The results of the studies indicate that the bazaar, as the center of activities and the formation of urban acts, has played a pivotal role in forming the city and its rituals. Sheikh Safi’s Tomb, as the origin of the Safavid dynasty has been indicative of the identity of the city as well. In addition, Friday Mosque that was constructed by the states along with the formation of the city has had a history of honor and it indicates the political, economic, and social majesty of Ardabil. These key constituents or facets have been influential in forming the physical structure and culture of the city.