شهر مطلوب «غزالي»: آرمان‌شهري بر مدار اصلاح

Ideal City of Ghazali: A Utopia Based on the Reform

نوشتار حاضر درصدد توضيح چاره‌انديشي هاي پاياني «غزالي» براي بحران زمينه و زمانه خويش برآمده است. طرح ريزي آرمان شهري معطوف به سعادت، كه ناشي از خوانشي باطني گرايانه از دين است و بر پايه سياست اصلاحي و اخلاق مدارا بنا شده است، پاسخ غزالي به دشواره روزگارش است؛ پاسخي كه لابه لاي انديشه‌هايي پيچيده و چندلايه مطرح مي‌گردد. انديشه هايي كه ذيل دگرگوني معرفتي اين حكيم ممتاز از دريچه دل و از زاويه همدلي جمعي عرضه شده است. وي اين شهر مطلوب و جامعه آرماني را ذيل بذل توجه به حضور و تاثير دين، سياست و اخلاق در جامعه به شيوه اي ترسيم مي نمايد كه دستيابي به سعادت دنيوي و اخروي اعضاي جامعه/ شهر را سبب شود. در تقرير اين مسئله، نكته مهمي كه در اين نوشتار موضوع توجه جدي قرار مي‌گيرد، آن است كه براي غزالي دستيابي به اين آرمان شهر فارغ از راه كار «اصلاح» امكان پذير نيست. اين اصلاح متوجه آن دسته از پيرايه هاي تاريخي است كه به دين و شريعت افزوده شده است و آنگونه كه غزالي توضيح مي دهد، ذيل دركي باطن گرايانه مي‌توان نسبت به شناسايي و زدايش آنها همت گماشت. به اين ترتيب و به صورت خلاصه مي توان گفت كه غزالي، شهر آرماني خود را ذيل توجه به سه گانه «دين، سياست و اخلاق» و در بستر اصلاح بنا مي‌نمايد.

The article explains Ghazali's solutions about the crises of his time. He designs a utopia based on happiness that is from an esoteric reading of religion. The city is based on a policy of reform and tolerance morality. Ghazali makes his ideal society based on triples of religion, ethics and politics. He expresses the goal of creating this society is the achievement of the members of society to the happiness in the hereafter. This goal is seen in the works of Muslim scholars. We can say that happiness in the hereafter is a common goal among Muslim scholars and Ghazali also writes his vision within this tradition. He poses the reform as an effective way to solve the emerging crises in religion, society and politics, and with an emphasis on religious reform, propose an ideal society.