ارزيابي هندسه كاربردي در نقشۀ سه بناي بقعۀ ابوبكر تايبادي، مسجد گوهرشاد و مدرسۀ غياثيۀ خرگرد

يكي از ويژگي‌هاي معماري عصر تيموري بهره‌گيري از هندسه مي‌باشد كه نمود آن در شكوه و عموديت بناهاي عصر تيموري مشخص است. همچنين در اين دوره، علوم دقيقه و هندسه به رشد قابل‌توجهي دست مي‌ابد.اين علوم در معماري جنبۀ كاربردي پيدا مي‌كند و به‌عنوان يك الگو در ساخت بنا مورد استفاده قرار مي‌گيرد. كاربرد فرمول‌هاي هندسي سهم عمده‌اي در هماهنگي نسبت‌ها، در توازن و تعادل كل و عناصر آن داشت كه از ويژگي‌هاي معماري تيموري هستند. معمار پس از تهيۀ طرح به سراغ مرحلۀ تحقيق عملي مي‌رفت. همچنين در عصر تيموري، پيشرفت هندسۀ كاربردي و تلفيق علوم دقيقه با معماري باعث نوزايي در علوم و معماري شده بود. بسياري از معماران، از جمله زين‌الدين‌بن قوام‌الدين شيرازي براي ساخت و طراحي آثار معماري خود از سيستم‌هاي تنظيم تناسبات موجود در قرن 9و 10 ه‍.ق. استفاده مي‌كردند، پايه و اساس اين سيستم تناسبات بر مبناي «چند وجهي‌ها» استوار بود. آن چيزي كه از حيث مطالعات معماري دوره‌ي تيموري مدنظر مي‌باشد، بهره‌گيري از اين سيستم تناسبات در پلان سه بناي «بقعۀ ابوبكر تايبادي»، «مسجد گوهرشاد» و «مدرسۀ غياثيۀ خرگرد» و رعايت حجم موزون و تناسبات انساني در پلان بناهاي مذكور است. در اين پژوهش نگارندگان سعي‌بر آن دارند كه با توجه به اهميت سيستم تناسبات و هندسۀ كاربردي در معماري عصر تيموري به مطالعه و تحليل هندسۀ سه بنا از جمله آرامگاه، مسجد و مدرسه بپردازند. در اين پژوهش سعي شده است با اتخاذ منابع كتابخانه‌اي و مشاهده ميداني، با رويكرد تاريخي و تحليل هندسي سه بنا، از جمله مسجد گوهرشاد، مدرسۀ غياثيه و بقعۀ مولانا زين‌الدين ابوبكر تايبادي به بازشناسي تناسبات دورۀ تيموري پرداخته شود. معمار در اين سه بنا، تلفيقي از تناسبات ويژۀ مربع 2√، مثلث متساوي‌الضلاع و مشتقاتش 3√ و و نيم‌مربع و مشتقاتش 5√ را به‌كار برده است.