فعاليت‌هاي عام‌المنفعة دربارِ سلطان حسين بايقرا در خراسان (875-911 ق) (با تكيه بر متون تاريخي)

PhD Candidate in History of Islamic Iran, Ferdowsi University of Mashhad

عصر سلطان ­حسين ­بايقرا را مي­توان از ادوار رونق فعاليت­­هاي عام­­ المنفعه دانست. گرچه پيشينۀ اين­ گونه اقدامات در دوره تيموريان (771-880.ق) به تيمور بازمي­ گردد، اما با روي‌‌كارآمدن بايقرا و متعاقباً رويكرد ويژۀ وزير او، اميرعليشير نوايي، اين اقدامات در حد قابل ملاحظه­­ اي در خراسان گسترش يافت. پژوهش حاضر با تكيه بر روش توصيفي ـ تحليلي و بهره‌گيري از متونِ تاريخي در پي پاسخ به اين پرسش مي­باشد كه گستره و تأثير فعاليت­­هاي عام­ المنفعة سلطان و نوايي تا چه حد و با چه رويكردي بوده­ است؟ در دورۀ بايقرا، اين اقدامات به­ صورت قابل ملاحظه­ اي توسط او و درباريانش به­­ خصوص وزير وي در راستاي سياست­ هاي دربار و انگيزة شخصي انجام پذيرفت. اين امور، بيشترِ زمينه­­ ها از جمله مذهبي، آموزشي و رفاهي را شامل مي‌­شد كه در اين بين سلطان و درباريان علاوه ­بر توجه به­ رفاه عمومي، در راستاي كسب منزلت و جايگاه سياسي ـ اجتماعي گاه با نيّت خالص، عدم رضايت از نابرابري عمومي، كسب رضايت دروني و در مواردي شهرت‌طلبي، به انجام اين امور اهتمام داشتند.

The era of Sultan Husayn Bayqara is recognized as the period of prosperity of public utility activities. While the onset of these activities dates back to the Timurid Empire (1370-1507), they were considerably expanded in Khorasan during the Bayqara administration and due to the approaches of his special minister, Amir Ali Shir Nava'i. This descriptive and analytical research was conducted to assess the scope and impact of public utility activities of Sultan and Nava’i using historical contents of that time. According to the results, these measures were considerably taken by Sultan and his court, especially his minister, based on the policies of the Shah and his court. These issues involved most areas, including religion, education and welfare. In this respect, Sultan and his court members dedicated efforts to taking these measures in line with earning a high-level and political-social status sometimes based on pure intensions, dissatisfaction with general inequality, acquiring internal satisfaction, and in some cases, fame-seeking.