مباني و ريشه‌هاي مشروعيت شاه در دورۀ اشكاني

Arsacid dynasty, legitimacy, Achaemenid traditions, Seleucid traditions, Arsaces I

اشكانيان در هنگامۀ حساسي پادشاهي خود را بنيان نهادند. سلوكيان به‌عنوان جانشينان اسكندر، بخش بزرگي از آسيا را در تصرف خود داشتند و يوناني‌گري يا همان «هلنيسم» در اجزاي گوناگون زندگي ازجمله سياست، فرهنگ و هنر نفوذ كرده بود. در چنين شرايطي اشكانيان كه داراي ريشه‌هاي قبيلگيِ استواري بودند، تلاش خود را به‌منظور بيرون‌راندن سلوكيان از سرزمين ايران و بنيان‌نهادن يك دودمان شاهي نوين آغاز كردند. در اين ميان، ارشَك، بنيادگذار پادشاهي اشكاني نقش اساسي و سرنوشت‌سازي را برعهده داشت. پادشاهي نوبنياد اشكاني نيازمند كسب وجهه و مشروعيت سياسي بود. در اين فرايند با توجه به زمانۀ حساس و دشوار اشكانيان، مباني و ريشه‌هاي مشروعيت پادشاه به‌آرامي در حال شكل‌گرفتن و تكوين بود. مقالۀ پيش‌ِروي در تلاش است اجزاي پيچيده، درهم‌تنيده و چندوجهي مشروعيت سياسي در دورۀ اشكاني را مورد بررسي قرار دهد. براساس نتايجِ به‌دست‌آمده، مهم‌ترين مباني و بنيان‌هاي مشروعيت و مقبوليت پادشاه در دورۀ اشكاني عبارت‌ بودند از: سنت‌هاي قبيلگي و دودماني كه بازتاب اساسي آن را در شخصيت ارشَك مي‌توان جست، سنت‌هاي كهن ايراني و به‌شكل مشخص خود سنت‌هاي شاهانۀ هخامنشي و سنت‌هاي مشروعيت‌بخش يوناني و به تعبير درست‌تر آن سلوكي.

Arsacid dynasty was established in a tumultuous time. Seleucid Empire, as the successor of Alexander, had conquered a large part of Asia and Hellenism had spread into various aspects of life like politics, culture and art. It was under these circumstances that Arsacids with their robust tribal background tried their best to drive the Seleucids out of their motherland, Persia, and establish a new kingdom. Arsaces, the founder of dynasty, had a substantial and determining role. The newly founded kingdom needed political legitimacy and reputation, and given the difficult and tumultuous time Arsacids were living in, the principles and roots of king’s legitimacy were still in the making. The present paper tries to study the complex, interwoven political legitimacy of the Arsacid dynasty. According to results, the most important principles in this period were the tribal and dynastic traditions, the reflection of which can be found in Arsaces’ character, in Persia’s long-standing tradition—not least the kingship tradition of Achaeminds—and in Greek legitimating traditions or, more appropriately, Seleucid traditions.