كليدواژه :
ايلخانان , تشكيلات نظامي , ديوان عرض , عارض , مغول
چكيده فارسي :
با هجوم مغولان به ايران، جايگاه و موقعيت ديوان عرض كاملاً دگرگون شد؛ مغولان و ايلخانان تشكيلات اداري، مالي و نظامي متفاوتي را در پيش گرفتند
و سازوكارهايي را براي جايگزيني عملكرد ديوان عرض و عارض انتخاب كردند كه م يتوانست در ماهيت خود متناسب يا ناهمسان با سن تهاي اداري در
ايران بوده باشد. اين سازوكارها چه بودند و چه ماهيتي داشتند؟ به نظر م يرسد مغولان به دليل توانايي اي كه در نظامي گري و سازماندهي لشكر داشتند، در
وهلة نخست استفاده از ديوان عرض را منسوخ كردند. سپس در تشكيلات جديد، برخي از وظايف ديوان عرض به امراي نظامي و بخشي نيز به الغ بيتكچي
و ديگر كاركنان اداري و مالي محول شد. اما مدتي پس از حكمراني ايلخانان، خصوصا از عهد غازا نخان، تغييراتي همسو با سنت هاي اداري اسلامي
ايراني در اين حوزه صورت گرفت. اين اقدامات، خواسته يا ناخواسته،گرچه نشان از بازگشت كم رنگ ديوان عرض و مقام عارض در اين دوره داشت، ولي
به دليل حضور پررنگ امراي نظامي و نيز ظاهرا اختلافات ديوا نسالاران ايراني، نتوانست همچون برخي عناصر اداري ايراني به صورت كامل احيا شود. اين
بازنمايي كم رنگ نيز احتمالاً ناشي از تلاش هوشمندانة ديوان سالاران ايراني در احيا و، يا دست كم، تلفيق سنت هاي اداري ايراني با سنت هاي مغولي بود.
اين پژوهش با روش توصيفي تحليلي در تلاش است تا بخشي از تحولات ايجادشده در روزگار حكمراني مغو ل ها را در ايران روشن كند
چكيده لاتين :
With the Mongol’s invasion to Iran, the status of the “Divan-e Arz” (Ministry of the Army) was changed
completely, and different administrative, financial and military arrangements were taken by the
Mongols instead. The Mongols and Ilkhanate in Iran chose a mechanism in order to replace the
function of the “Divan-e Arz” and Muster Master, which could have been, in its nature, proportionate
or dissimilar to the administrative traditions in Iran. What were these mechanisms and what was
their nature. It seems that the Mongols, in the first place, have abolished the use of the “Divan-e
Arz” because of their ability to organize and militarize the army. Then, in the new organization,
some of the duties of the “Divan-e Arz” were given to the military and partly to “ologh Bitakchi” and
other administrative and financial employees. But sometime after the Ilkhanites reign, especially
from the “Ghazan Khan’s” era, there were changes in line with the Islamic-Iranian administrative
traditions in this area. These actions, whether wanted or unwanted indicated the “Arz” and “Arez”
portfolio’s(minister of army)return in this period, but due to the presence of military emirates and
apparently the disagreement between Iranian bureaucrats, the Tribunal could not be fully restored
as some of the Iranian administrative elements. This vivid representation is also due to the clever
attempts of Iranian bourgeoisie to revive or at least to combine Iranian administrative traditions with
Mongolian traditions. This research, by using a descriptive-analytical method, attempts to clarify
some of the changes that have been made during the reign of the Mongols in Iran.
