كليدواژه :
تمدن , نظم , قدر , نظم معنوي , نظم جامع
چكيده فارسي :
هر چند در قرآن كريم لفظ «نظم» به كار نرفته، اما از مفاهيم ديگري استفاده شده است كه هر يك از آنها بُعدي از ابعاد «نظم كلان» را در دو سطح تكوين (آفرينش) و تشريع (قانون) نشان مي دهند. «ظلم»، «عدل»، «تفاوت»، «قدر»، «صف»، «وقت» و «حد» از مفاهيم قابل اعتنا در ترسيم الگوي نظم اسلامي هستند. آنچه جايگاه هر يك از اين مقوله ها را در تعريف نظم اسلامي معلوم مي‌كند، غايت و هدفي است كه از برقراري نظم توقع مي‌رود. اگر ايجاد سلسله مراتب در نظام اجتماعي يا امت اسلام غايت نظم باشد، مي توان در مفهوم نظم بر مفهوم «ترتيب» و «صف» تأكيد كرد. اگر تحفظ بر زمان و صرفه جويي در وقت در سطح كلان جهان اسلام مد نظر باشد، بالطبع مفاهيمي مانند «وقت» و «الساعه» اهميت پيدا مي كنند. اگر ايجاد آشتي و دوستي از برقراري نظم منظور باشد، مفاهيمي مانند «عفو» و «احسان» و پرهيز از «اختلاف» و «تنازع» بايد مورد تأكيد قرار گيرند و اگر غايت از ايجاد نظم، ايجاد جامعه يا تمدني مبتني بر حدود و حقوق باشد، آنگاه مفاهيمي مانند «قدر»، «عدل» و «حد» را مي توان در نظر گرفت. در اين مقاله مفهوم «قدر» در قرآن به عنوان مفهوم پايه در ايجاد نظم در جامعه و «نظم جامع» در امت اسلام مورد تأكيد قرار مي گيرد. در تحليل خاستگاه نظم، علاوه بر «نظم قراردادي» در انديشه هابز و «نظم اخلاقي» در انديشه دوركيم، بر «نظم معنوي» در انديشه اسلامي تأكيد شده است و آورده هاي نظام بخش معنويت را در تمدن اسلامي و امت مسلمان، ممتاز و متمايز نشان مي‌دهد.
چكيده لاتين :
Although “Order” is not mentioned in the Holy Quran, there are other terms which show a particular dimension of “general order” at two levels of Creation (Takwin) and Legislation (Tashri). “Oppression”, “Justice”, “Difference”, “Value”, “Rank”, “Time”, and “Limit” are some significant terms in the delineation of the Islamic order model. The objective of maintaining order determines the position of any of the above-mentioned concepts in the definition of Islamic order. If the objective is to develop a hierarchy in the social system or Islamic Umah, “Arrangement” and “rank” are going to be emphasized in the concept of order. If time saving is the objective at the macro level in the Islamic world, concepts such as “Time” and “Appropriate” are of significance. If the objective is to establish peace, concepts like “Forgiveness” and “Kindness” as well as avoidance of “Disagreement” and “Conflict” will be highlighted. and if the objective is to found a society or civilization based on limits and rules, “Value”, “Justice”, and “Limit” are stressed. This paper emphasizes the concept of “Value” (Qadr) in the Holy Quran as a basic concept in the establishment of order in society and “comprehensive order” in Islamic Umah. In the analysis, “contractual order” in Hobbes, “moral order” in Durkheim, and “spiritual order” in Islamic thought are emphasized. Also, the paper shows the systematic result of spirituality in the Islamic civilization and Muslim Umah is distinguished.
