بازتاب مضامين و نقش‌مايه‌هاي آثار فلزي ساساني در آثار فلزي موصل

هنر فلزكاري ساساني، يكي از تأثيرگذارترين هنرهاي ايران‌باستان بر هنرهاي دورۀ اسلامي به‌ويژه فلزكاري است. در هنر اين دوره ابعاد زيباشناختي شامل انواع نقش‌مايه‌ها، مضامين و مفاهيم اسطورهاي نمادين در هنر فلزكاري جلوه‌گر شد. با ظهور اسلام و بسط و توسعۀ هنر فلزكاري، علاوه‌بر ابعاد زيباشناختي، ابعاد فن‌شناختي شامل روش‌ها و فنون ساخت و تزئين در هنر فلزكاري دوران اسلامي و به‌طور برجسته فلزكاري موصل بازتاب و استمرار يافت. در مكتب فلزكاري به‌عنوان يكي از برجسته‌ترين كانون‌هاي توليد آثار فلزي در جهان اسلام، انواع آثار فلزي كاربردي با اهداف گوناگون توليد و عرضه مي‌شد. در اين آثار به‌خوبي ردپاي انواع نقش‌ها، مضامين و مفاهيم رايج در دوران امپراتوري ساساني مشهود است. از اين رهگذر، پرسش مهم اين مقاله اين است كه: نقش‌مايه‌ها و مفاهيم به‌كاررفته در آثار فلزي موصل كه متأثر از هنر فلزكاري ساساني است، كدام است؟ چه اينكه شناسايي، بررسي، تحليل و معرفي مؤلفه‌هاي زيباشناختي فلزكاري ساساني در آثار فلزي موصل، هدف و ضرورت پژوهش حاضر است. مضاميني همچون شكار (سوار و يا پياده به‌همراه تير و كمان و يا شمشير)، دو جانور (بزكوهي) در دوطرف درخت مقدس يا زندگي، سلطان (حاكم) به‌صورت نشسته بر تخت با پاهاي كشيده از روبه‌رو و ملازمان در طرفين و دست بر شمشير و يا به‌صورت چهارزانو (و هلال ماه يا جام شراب در دست)، بهرام و آزاده‌سوار بر مَركب، باده‌گساري، رقص و موسيقي، نقش‌هاي گياهي شامل درخت (سرو، كاج)، پيچك‌هاي درهم‌فرورفته و به‌هم‌پيوسته (اسليمي)، انواع گل‌ها (گل نيلوفر، برگ‌نخلي، گل‌هاي چندپَر)، حيوانات و پرندگان (شير، گراز، خرس، فيل، شتر، قوچ و بزكوهي يا پازن، غزال، گوزن، قوچ‌هاي پشت‌به‌هم، شاهين (عقاب)، پرندگان روبه‌روي هم) و رشته‌هاي مرواريد (رديفي از شكل‌هاي گِرد كنارهم) از يافته‌هاي اين تحقيق است. اين تحقيق از نوع بنيادين و روش تحقيق از نوع توصيفي-تحليلي است. شيوۀ گردآوري داده‌ها به‌صورت كتابخانه‌اي و جست‌وجو در موزه‌هاست.