بررسي و تحليل تأثير معماري سبك آذري بر سبك اصفهاني «مطالعۀ موردي: مساجد ستوندار اسنق و جمال‌آباد شهرستان هريس و مهربان»

استفاده از عنصر ستون، زمينۀ لازم براي بزرگ شدن فضاهاي معماري را فراهم كرد. بنا به اذعان يافته‌هاي باستان‌شناختي، مناطق شمال‌غرب ايران به‌دليل وجود منابع چوب و سنگ فراوان در استفاده از اين عنصر پيشگام بوده است. در معماري قديم ايران، ستون علاوه‌بر نقش كاربردي، نقش تزئيني و زيبايي‌شناسي نيز داشته، به همين‌دليل بنا به شرايط مختلف اقتصادي و زمينه‌هاي فرهنگي، در دوره‌هاي مختلف ستون‌ها در سبك و سياق‌هاي گوناگون با مصالح آجر، سنگ يا چوب در بناها استفاده شده‌اند. باتوجه به بناهاي شناخته‌شده از دوره‌هاي آغاز‌تاريخي و تاريخي در شمال‌غرب، به اهميت ستون در گذشتۀ منطقه پي مي‌بريم، همچنين در دورۀ اسلامي نيز اين عنصر، نقش كليدي در بناهاي اين منطقه دارد. در دوران ايلخاني و صفوي بنا به دلايل اقليمي و فرهنگي، ستون به‌صورت سنگي و چوبي با تزئينات فراوان همراه با سرستون‌ها و پايه‌ستون‌ها در برخي مساجد آذربايجان مورد استفاده قرار مي‌گرفته است. به‌نظر مي‌رسد مساجد اسنق و جمال‌آباد در هريس و مهربان، نقطۀ شروع معماري ستون‌دار با ستون‌هاي با تزئينات پركار بوده كه در ادامه در كاخ‌هاي ستون‌دار صفوي به اوج زيبايي مي‌رسند. مقالۀ حاضر از يك‌طرف دركنار بررسي روند تحول ستون در منطقه، به تشريح تأثير اقليم در استفاده از معماري ستون‌دار در منطقه پرداخته و ازطرف ديگر به‌دنبال منشاء‌‌يابي سنت معماري ستون‌هاي با تزئينات پركار استفاده‌شده در مساجد و كاخ‌هاي دورۀ صفوي مثل عالي‌قاپوي اصفهان، مساجد بناب و مراغه است. روش جمع‌آوري اطلاعات شامل بازديدهاي ميداني، ثبت و مستند‌‌نگاري داده‌ها بوده كه درنهايت با روش توصيفي- تحليلي و با استفاده از مطالعات كتابخانه‌اي به تحليل موضوع پرداخته است.