نگاهي به شگردهاي حكايت درونه اي در هزار و يكشب

A Look at Narrative Devices of Embedded Tale in One Thousand and One Nights

بسياري از حكايات آمده در نسخ خطي، چاپ و ترجمه‌هاي متفاوت هزار­ويك­­شب جواهراتي از شگردهاي حكايت‌پردازي در سنّت ادبي مشرق‌ زمين‌اند. حكايات اصلي بسياري با ساختار پيچيده و جذّاب و حكايات فرعي فراواني كه هنرمندانه در خلال حكايات اصلي جاگرفته‌اند. براي ارزيابي و درك نزديك چنين اثري كه حكايت‌پردازانش طي شش قرن، گستره‌اي از شرق به غرب جهان اسلام را سيركرده و آن را تدوين­كرده‌اند، بايد جهانٍ فرهنگي چندگانه نهفته در خود اثر و نيز «بده‌بستان» هايي كه در فراگرد انتقال به ديگر ملل را تجربه­كرده، بشناسيم. از اين‌رو نگاهي دوسويه به شگردهاي درون‌متني و بينامتني ضرورتي انكارناشدني است تا از يك‌سو كاركرد حكايت فرعي در كنار حكايت اصلي آشكار­شود و از ديگر­سو فرآيندي كه طي آن يك حكايت فرعي توانسته در حلقه‌هاي داستاني متفاوت به­ كار­­­رود، شناخته­ شود. پژوهش حاضر به روش تحليلي- توصيفي، سندكاوي و استناد به متن، ناظر­است به بحث دربارۀ‌ سه حكايت درونه­اي- از شگرد­هاي درون­متني گرفته تا رهيافت بينامتني و شرح چگونگي جرح و تعديل آن­ها- و نيل به اين دستيافت كه حكايات مذكور در راستاي حفظ و تداوم سنّت حكايت‌پردازي بين‌المللي، گرچه در ظاهر تغييراتي يافته ­اند، اما بنيان ثابت خود را كماكان حفظ ­كرده ­اند.

Most of the tales in various manuscripts, translations and editions of The Thousand and One Nights are valuable ploys of literary tradition in the East. The book includes many frame tales with an attractive complex structure and many embedded tales which hinge contextually on them. To truly understand the work, we should know all multicultural aspects and changes it has experienced in transmission process. Thus, simultaneous analysis of both textual and intertextual devices is necessary because it reveals the function of embedded tales and leads to the recognition of the links of international tradition web. This paper looks at three of embedded tales in The Thousand and One Nights and their narrative devices to illustrate how discussed narrative motifs are adopted with different ends to preserve the continuous international tradition of storytelling. Consequently, we encounter many various tales which are basically the same.