تحليل جنگ‌هاي اعراب با ساسانيان بر اساس عناصر راهبردي كلاوزويتس؛ از قادسيه تا نهاوند

مسأله اين پژوهش شناسايي و بررسي مؤلفه‌هاي تعيين­كننده در سرنوشت جنگ­هاي ساسانيان با مسلمانان از قادسيه تا نهاوند است. نبود مطالعات نظري و فقدان تطبيقي اين كارزار­ها با نظريه‌هاي جنگي معاصر، تلاشي مضاعف براي تطبيق گزارش‌هاي تاريخي بر اساس يكي از مهم‌ترين نظريات جنگ نياز داشت تا اين پرسش را پاسخ دهد كه دو قدرت ساساني و نيروي نوظهور اعراب مسلمان در صحنه­هاي نبردهاي چهارگانه از چه عوامل و عناصر راهبردي بهره­ بردند كه سرانجام به پيروزي اعراب در جنگ‌ها انجاميد؟ در پاسخ بدين پرسش اصلي، داده‌هاي منابع، بر اساس نظريه عناصر راهبردي 15 گانه كلاوزويتس (در 5 زمينه اصلي ذهني، فيزيكي، رياضي، جغرافيايي و آماري) تحليل و تبيين شده و اين مدعا را مطرح كه تفوّق اعراب مسلمان در عناصر ذهني نقش تعيين كننده داشته و تأثير اين تفوّق بر ساير عناصر فيزيكي، رياضي، جغرافيايي و آماري نمود خود را در پيروزي مسلمانان نمايانده است. بنابراين، با استناد بر اين عناصر راهبردي پيروزي مسلمانان، بيش از آن كه به عوامل ماورائي و قدسي نسبت داده شود، عوامل عيني و تاريخي را بايد در نظر گرفت.