درآمدي بر ديدگاه‌ها، روش‌شناسي و آثار تاريخي ملا عبدالكريم مدرّس

در شكل‌گيري و رشد تاريخ‌نگاري اسلامي، دانشمندان بسياري از ملل مختلف جهان اسلام نقش داشته‌اند. برخي از آن‌ها، علاوه بر استفاده از زبان معيار عربي، زبان قوم خود را نيز در نگارش آثار تاريخي به‌كار برده‌‌اند. در كردستان، به عنوان يكي از حوزه‌هاي جغرافيايي جهان اسلام، تاريخ‌نگاري كُردي با تأخر زماني شكل گرفت و عمدتاً با ورود اميرزادگان و نويسندگان درباري آغاز شد. عالمان ديني كردستان نيز در كنار فعاليت‌هاي فرهنگي‌شان، به نگارش آثاري در زمينه تاريخ كُرد و كردستان پرداختند. ملا عبدالكريم مدرّس (1905ـ2005ميلادي)، از جمله اين دانشمندان است كه در زمينه‌هاي مختلف علوم اسلامي و تاريخ، آثار گوناگوني به زبان‌هاي: عربي، فارسي و كُردي پديد آورده است. با توجه به اهميت بررسي‌هاي علمي در زمينه‌ تاريخ‌نگاري اسلامي، پژوهش پيش رو در نظر دارد به مطالعه‌ ديدگاه‌ها، روش‌شناسي و آثار تاريخي ملا عبدالكريم مدرّس بپردازد. روش اين پژوهش در گردآوري داده‌ها، مطالعه‌ كتابخانه‌اي، در معرفي آثار تاريخي مدرّس، توصيفي و در بررسي روش‌شناسي او، تحليلي است. يافته‌هاي پژوهش نشان مي‌دهد كه مدرّس مانند ساير دانشمندان اسلامي، عبرت‌انگيزي را فايده‌ عمده‌ تاريخ مي‌داند. بر اساس نتايج پژوهش، ناآشنايي با روش نوين تاريخ‌نگاري، انديشه‌ تبليغي در پس آثار تاريخي، اعتماد بر منابع معتبر و داده‌هاي تاريخي معتمد، گنجاندن متن نامه‌ها در گزارش‌هاي تاريخي، به‌كاربردن واژگان و اصطلاحات عربي و فارسي، جانب‌داري از مشايخ نقشبندي هورامان و حضور در متن گزارش‌ها، از جمله ويژگي‌هاي بارز سبك مدرّس در تدوين و نگارش آثار تاريخي، و عواملي چون اوضاع سياسي عراق و نياز كُردها به هويت‌پروري، ميل به شناساندن خدمات دانشمندان كردستان به جهان اسلام و تبليغ اسلام در كردستان در چهارچوب زنده‌كردن نام دانشمندان كُرد، شماري از دلايل اصلي گرايش او به تاريخ‌نگاري هستند.