مرکز منطقه ای اطلاع رساني علوم و فناوري - ژئوپليتيك انرژي و سياست خارجي ايران (1396-1357)

پديد آورندگان :

مسعودي پور، حسين دانشگاه ازاد اسلامي واحد اهواز - گروه علوم سياسي، اهواز , كريمي فرد، حسين دانشگاه ازاد اسلامي واحد اهواز - گروه علوم سياسي، اهواز , يوسفي، بهرام دانشگاه ازاد اسلامي واحد اهواز - گروه علوم سياسي، اهواز , اكبرزاده، فريدون دانشگاه ازاد اسلامي واحد اهواز - گروه علوم سياسي، اهواز

چكيده فارسي :

مسئله اصلي در تحقيق حاضر بررسي تأثيرپذيري سياست خارجي جمهوري اسلامي ايران از مولفه‌هاي جغرافياي سياسي و ژئوپليتيك از يك سو و چگونگي بهره‌مندي و به كارگيري آن مولفه‌ها براي پويايي و كارآمدي بيشتر سياست خارجي مي‌باشد. اين مقاله با هدف بررسي ژئوپليتيك انرژي و سياست خارجي ايران (1396 -1357) به روش اسنادي به انجام رسيد. در پاسخ به سوال اصلي پژوهش: ژئوپليتيك انرژي چه تاثير بر سياست خارجي ايران (1396- 1357) داشته است؟ نتايج نشان مي‌دهد: انرژي در دهه‌ي 50 نقش مهمي را در تنظيم روابط و مناسبات سياست خارجي ايران با دنياي بيروني داشت. پس از پيروزي انقلاب پيوند ميان انرژي، رشد اقتصادي و تقويت نظامي به كلي قطع شد. در اين ميان انرژي نه به منزلة ابزاري كار آمدي جهت تقويت بنيه نظامي كشور و يا تسلّط بر منطقه، بلكه همچون اهرمي عليه «استكبار جهاني»، مورد نظر قرار گرفت. در دهه 1380 رويكرد تعامل با بازيگران نظام بين‌المللي و تنش‌زدايي در سياست خارجي ايران در صدر برنامه‌هاي دولتي قرار دارد، و با استفاده از استراتژي و ژئوپليتيك انرژي سعي در تعامل با كشورهاي عمده مصرف‌كننده انرژي كه صاحبان سرمايه و تكنولوژي نيز هستند، مي‌شود. از سال 1384 تا 1392 نيز اين سياست تنش‌زدايي در سياست خارجي ايران به همراه عدالت محوري و نگاه به شرق وجود دارد؛ در زمينه ژئوپليتيك انرژي نفت و گاز در اين دوران اهرم فشار (تحريم) به صورت جدي و شديد بر ايران سايه افكنده بود. از سال 1392 تاكنون سياست خارجي ايران دو برنامه متفاوت را در خصوص ژئوپليتيك انرژي به خود ديده است در بخش اول دوران رونق در بحث تعاملات انرژي و در نيمه دوم وجود تحريم‌هاي پي در پي و شديد موجب محدوديت‌هايي براي جمهوري اسلامي ايران در تامين انرژي جهاني شده است.