مؤلفه‌هاي تشديد بحران در روابط ايران و آمريكا؛ ان‌پي‌تي يا توازن فراساحلي؟

Factors of Crisis escalation in US-Iran relations, N PT or offshore balancing?

مسئلۀ فناوري هسته‌اي در سال‌هاي اخير به چالش اصلي روابط خارجي جمهوري اسلامي ايران تبديل شده و بر درجۀ امنيتي شدن سياست خارجي افزوده است. آمريكا چالشگر اصلي و طلايه‌دار تهديد و تحريم عليه جمهوري اسلامي است. اين دولت با توسل به قرارداد منع تكثير سلاح‌هاي هسته‌اي (NPT) به رويارويي با جمهوري اسلامي پرداخته و با اعمال تحريم و تهديد درصدد تغيير رفتار- و به‌زعم بسياري از تحليلگران روابط بين‌الملل تغيير نظام- جمهوري اسلامي برآمده است. اين روند از آغاز مناقشۀ هسته‌اي تا رسيدن به برنامۀ جامع اقدام مشترك (برجام) ادامه داشت كه با امضاي برجام انتظار مي‌رفت كه بحران فروكش كند، اما با ورود ترامپ به كاخ سفيد و اعلام خروج آمريكا از برجام، بحران هسته‌اي با شدتي بيش از گذشته دامنگير روابط خارجي ايران شد، به‌گونه‌اي كه بخش عمدۀ انرژي و توان متوليان سياست خارجي ايران، صرف دفاع و رفع تهديدات و فشارهاي ناشي از بحران هسته‌اي مي‌شود. اين مسئله سؤالاتي را فراروي ما قرار مي‌دهد، از جمله اينكه مواضع دولت آمريكا در قبال فناوري هسته‌اي جمهوري اسلامي، آيا صرفاً براي ممانعت از تكثير سلاح‌هاي هسته‌اي و در راستاي قرارداد ان‌پي‌تي است؟ يا به مسائل ديگر از جمله ماهيت جمهوري اسلامي و مواضع اين كشور در سياست خارجي برمي‌گردد. فرضيۀ مقاله اين است كه فشارهاي آمريكا بر ايران صرفاً به قرارداد منع تكثير سلاح‌هاي هسته‌اي برنمي‌گردد، بلكه ماهيت و مواضع سياست خارجي جمهوري اسلامي در منطقه با رويكرد توازن فراساحلي (Offshore Balancing) آمريكا در خليج‌فارس در تقابل است و اين تقابل، از علل اصلي تشديد مناقشات دو كشور به‌شمار مي‌رود. يافته‌هاي پژوهش مؤيد فرضيۀ مذكور است. در نگارش اين مقاله از رويكرد تبارشناسانه (تاريخي- تطبيقي) و روش كتابخانه‌اي استفاده شده است.

The issue of nuclear technology has long influenced relations between western governments-especially USA-and the Islamic Republic of Iran. Today, the nuclear technology has become the main challenge between the two countries with USA claiming that it only wants to prevent Iran from developing nuclear weapons. Donald Trump on May 8, 2018, withdrew from the Joint Comprehensive Plan of Action (JCPOA),increasing the pressure on Iran through continued threats and raising sanctions. This study aims to analyze the cause of US’s inimical policy towards Iran and the reason for the escalation of hostility between the two countries. The question which is posed is whether what the United states really worries about is Iran’s probable violation of NPT or there is another more important reason, namely , the Islamic Republic of Iran’s foreign policy in middle east which confronts the USA’s grand strategy towards offshore balancing in Persian Gulf. It is hypothesized that what really concerns USA and causes its hostility towards Iran, is not Iran’s probable violation of NPT, but is related to the changes in its approach to offshore balancing in Persian Gulf.. This study attempts to answer the aforementioned questions by utilizing a Phenomenological (historical & comparative) approach based on library resources.