اثر توزيع اندازۀ ذرات بر ژئوشيمي رسوبات آبراهه‌اي و كاني‌هاي سنگين در محدودۀ كانسار مس - طلاي كوه زر، جنوب دامغان

The effect of particle size distribution on the geochemistry of stream sediments and heavy minerals in the Kuh-Zar copper-gold mineralization, South of Damghan

كوه زر از مناطق مستعد براي اكتشاف مس - طلا در شمال‌شرق‌ ايران است. زمين‌شناسي اين منطقه شامل سنگ‌هاي گدازه‌اي با تركيب حدواسط تا مافيك به سن ائوسن مياني - بالايي است. گرانوديوريت، مونزونيت، ديوريت به سن اوليگوسن در سري آتشفشاني ائوسن تزريق شده است. سنگ‌هاي نفوذي سبب دگرساني سنگ‌ها و كانه‌زايي مس و طلا شده است. براي مطالعه توزيع اندازۀ ذرات و ارتباط آن با تمركز فلزها تعداد 6 ايستگاه نمونه‌برداري انتخاب شد. نمونه‌هاي رسوب به 6 بخش (2 تا 425/0، 425/0 تا 18/0، 18/0 تا 125/0، 125/0 تا 063/0، كوچك‌تر از 063/0 و كوچكتر از 150/0 ميلي‌متر) سرند شدند. مطالعۀ توزيع اندازۀ ذرات نشان مي‌دهد ذرات با اندازه‌هاي 425/0 تا 2 و 125/0 تا 180/0 ميلي‌متر به‌ترتيب بيشترين و كمترين درصد وزني رسوبات آبراهه‌اي را تشكيل مي‌دهند. بررسي داده‌هاي ژئوشيميايي نشان مي‌دهد عناصر طلا، نقره، آرسنيك، مس، سرب، آنتيموان، موليبدن، و گوگرد در ايستگاه‌هاي نمونه‌برداري 4، 5، و 6 غني‌شدگي درخور ملاحظه‌اي دارند. مقادير اين عناصر در جزء مش‌هاي 063/0 تا 125/0، 125/0 تا 180/0 و 180/0 تا 425/0 ميلي‌متر بيشتر از ساير جزء مش‌هاست و جزء مش كوچك‌تر از 150/0 ميلي‌متر معرف دامنه‌هاي مختلف غلظت عناصر در رسوبات آبراهه‌اي اين منطقه نيست. در رسوبات آبراهه‌اي محدودۀ كوه ‌زر عنصر طلا در فاصله حدود 700 متر از كان‌سنگ‌هاي منشأ داراي بيشترين تمركز است؛ درحالي‌كه اين فاصله براي تمركز بهينۀ مس، سرب، نقره، آرسنيك، آنتيموان و موليبدن حدود 1200 متر است. روش كاني سنگين نيز همانند كاوش‌هاي ژئوشيميايي جزء مش 425/0 تا 063/0 ميلي‌متر را براي اكتشاف طلا و عناصر همراه در محدودۀ كوه زر پيشنهاد مي‌كند.

The Kuh-Zar copper-gold mineralization is located in 110 km south of Damghan at Torud-Chah Shirin volcanic-plotonic belt. Stream sediments are used as useful technique in the regional geochemical exploration. Mineralogy, geochemistry and particle size of stream sediments reflecting the composition of source rocks, mechanical and chemical weathering, morphological and hydrological features of the basin, sorting, and climate, as well as several other factors. It is important to consider the influence of geochemical and mineralogical controls on particle size distribution of stream sediments. Studies of distribution of trace elements in relation to the size fraction of stream sediments generally show that several elements, including Mo, Cu, Zn, Mn, and Fe are concentrated in the finest fractions of the sediments. Therefore the majority of stream sediment surveys have been based on the collection of < 200 μm materials. The Forum of European Geological Survey standard sieve mesh is < 150 μm. However, in present study geochemical distribution of elements investigate in various size fractions of stream sediments to obtain optimum mesh size.