سنگ نگاري، زمين شيمي و تاريخچه دياژنتيكي بخش دولوميتي سفيدار (ترياس بالايي) در منطقه فارس، جنوب ايران

بخش دولوميتي سفيدار يكي از واحدهاي سنگ چينه اي ترياس (نورين) حوضه زاگرس است كه در نواحي محدودي از جنوب ايران رخنمون دارد. اين بخش شامل دولوميت هاي متوسط تا ستبر لايه قهوه اي رنگ است كه به صورت يك لايه راهنما در انتهاي توالي رسوبي سازندهاي خانه كت (كربنات هاي زاگرس بلند) و دشتك (رخساره كربناته تبخيري زاگرس چين خورده) حـضور دارد. در ايـن تـحقيق كاني شناسي، زمين شيمي و تاريخچه تغييرات دياژنتيكي رخنمون هاي دولوميت سفيدار منطقه فارس در تاقديس خانه كت به ستبراي حدود 20 متر و كوه سورمه به ستبراي 30 متر مورد مطالعه و مقايسه قرار گرفته است. داده هاي حاصل از بررسي مقاطع نازك، مقادير عناصر مختلف و ايزوتوپ هاي پايدار اكسيژن و كربن از پيچيدگي مراحل تشكيل اين واحد دولوميتي حكايت مي كنند كه از سه نوع دولوميت ميكروكريستالين، متوسط بلور و زين اسبي تشكيل شده است. در مرحله نخست، دولوميت هاي ريز بلور در سبخاي يك پلاتفرم اپي ريك متأثر از تبخير و تغليظ شورابه ها، در دماي نزديك به سطح زمين (25 تا 35 درجه سانتي گراد) به وجود آمدند. افزايش اندازه و استوكيومتري و تغييرات ژئوشيمي در دولوميت هاي متوسط و درشت بلور گوياي نقش فرايندهاي دياژنتيكي مرتبط با دفن از جمله تجديد تبلور در تشكيل آن ها است. دولوميت هاي اخير محصول تغييرات دياژنتيكي در اعماق 1 تا 3 كيلومتري درون زمين و در دماي 54 تا 108 درجه سانتي گراد هستند. تفاوت قابل توجه مقادير بعضي عناصر فرعي دولوميت سفيدار از جمله كاهش آهن و منگنز و افزايش استرانسيم در نمونه هاي بُرش خانه كت مي تواند به جهت جريان سيالات دولوميت ساز به سمت شمال منطقه مربوط باشد. گسل هاي عمده منطقه از جمله پيشاني كوهستان و زاگرس بلند ضمن كنترل هندسه حوضه رسوبي، نقش اساسي در تعيين جهت جريان و مسير انتقال سيالات دولوميت ساز داشته اند. با وجود تفاوت قابل توجه رخساره ها و توالي رسوبي ترياس در زيرپهنه هاي مختلف زاگرس، دولوميت سفيدار با رخساره سنگي مشابه و گسترش جغرافيايي زياد در اين مناطق تا خليج فارس و شمال عربستان شناخته شده است. اين موضوع حاكي از تغييرات مهمي در زمين شناسي فلات قاره جنوب اقيانوس نئوتتيس، به خصوص پيوستگي حوضه و حاكم شدن شرايط رسوبي يكسان در مناطق دو سوي گسل زاگرس بلند در اواسط ترياس پسين است.