نقش روزهاي باراني در پيش‌بيني منحني تداوم جريان در اقليم‌هاي مختلف ايران

بهبود و توسعه ي پيش بيني ها در آبخيزهاي بي‌آمار نيازمند شناخت مؤلفه هاي مؤثر و فهم و درك برهم كنش بين مؤلفه هاي مختلف و پاسخ آب‌شناسي در اقليم‌هاي مختلف است. مهم‌ترين مؤلفه ي مؤثر بر شاخص هاي منحني تداوم جريان، بارش و مشخصه هاي آن است. با توجه به اين كه منحني تداوم جريان نماينده ي پاسخ آب‌شناختي ‎ آبخيز است، بررسي و شناخت تأثير توزيع زماني بارش بر آن مي تواند به شناخت مؤلفه هاي پيش‌بيني‌كننده براي براورد منحني تداوم جريان در آبخيزهاي بي‌آمار كمك كند. هدف از اين پژوهش بررسي رابطه ي تعداد روز هاي باراني و شاخص هاي منحني تداوم جريان در اقليم‌هاي مختلف كشور است. آبخيزهاي هر منطقه ي اقليمي با استفاده از نقشه ي اقليم كشور و روي‌هم گذاري آن با مرز آبخيزهاي رتبه‌ي چهار تفكيك، و 314 ايستگاه آب‌سنجي با آمار مناسب و دوره ي مشترك آماري (2011-1976) در شش منطقه‌ي اقليمي انتخاب شد. منحني تداوم جريان با استفاده از داده هاي آبدهي روزانه با نرم‌افزار هايدرو آفيس (2015) ترسيم و شاخص هاي Q2، Q5، Q10، Q15، Q20، Q50، Q75 و Q90 ‌استخراج شد. تعداد روز هاي باراني براي هر آبخيز محاسبه، و روابط رگرسيوني بين شاخص هاي منحني و تعداد روزهاي باراني سال در مناطق مختلف اقليمي استخراج و تحليل شد. نتايج‌نشان داد كه روابط همبستگي بين شاخص هاي بخش ابتدايي منحني تداوم جريان با ميانگين سالانه‌ي تعداد روزهاي باراني در تمامي حوزه هاي منتخب از اقليم‌هاي مختلف، رابطه‌يي ضعيف و اعتمادنكردني براي تحليل منطقه يي و پيش بيني و برآورد است. اين رابطه براي بخش انتهايي منحني شامل شاخص هايQ75  و Q90رابطه‌يي قوي با ضريب تبيين مناسب است. ميانگين ضريب تبيين شاخص هايQ75  و  Q90با ميانگين سالانه‌ي تعداد روزهاي باراني در آبخيزهاي اقليم‌هاي مختلف تقريباً برابر (0/66) است. اين يافته اهميت تعداد روزهاي باراني را به‌مانند عامل پيش بيني‌كننده‌ي شاخص هاي كم‌آبي مربوط به بخش انتهايي منحني تداوم جريان در اقليم‌هاي مختلف نشان مي دهد. بنابراين پيشنهاد مي شود از مؤلفه ي تعداد روزهاي باراني به جاي عامل پيش بيني كننده براي برآورد شاخص هاي بخش انتهايي منحني تداوم جريان استفاده شود، و استفاده‌ي از آن براي برآورد ساير شاخص ها توصيه نمي شود.