بررسي عوامل محيطي مؤثر بر پراكنش گونه هاي گياهي در مراتع جنوب شرقي سبلان

تغييرات ويژگي هاي محيطي يكي از مهم ترين عواملي است كه تغييرات مكاني پوشش گياهي را كنترل مي كند، بنابراين آگاهي از نحوه پراكندگي تغييرات عوامل محيطي و گياهان در بين جوامع گياهي مختلف براي دست يابي به مديريت بهتر و بررسي روند تغييرات ضروري است. بدين منظور رويشگاه هاي مرتعي در محدوده حوزه آبخيز بالخلي چاي شهرستان اردبيل انتخاب شد. نمونه برداري با انتخاب 45 رويشگاه و در داخل هر رويشگاه 3 پلات بزرگ 10 مترمربعي با فاصله 40 متر از همديگر و در طول ترانسكت 120 متري گونه هاي انتشار يافته ثبت شد. از داخل پلات وسطي از دو عمق 150 و 3015 سانتي متري نمونه برداري خاك انجام و پارامترهاي خاكي در آزمايشگاه تعيين و ساير اطلاعات از نقشه هاي ارتفاع، شيب، جهات جغرافيايي، همباران وهمدما براي مكان هاي نمونه برداري استخراج و بر اساس سه طبقه ارتفاعي و بر مبناي بهره برداري روستايي، روستاييعشايري و عشايري طبقه بندي شد. ابتدا با تجزيه واريانس اختلاف بين طبقات بررسي شد. گونه هاي گياهي شناسايي شده از نظر ارزش اكولوژيكي كم شونده، زيادشونده و مهاجم بودن طبقه بندي شد. رج بندي با توجه به گونه هاي شناسايي شده و خصوصيات توپوگرافي، بارندگي، دما و پارامترهاي خاكي به روش آناليز تطبيقي متعارف (DCA[1]، RDA[2]، CCA[3]) براي تعيين عوامل مؤثر در انتشار گونه ها انجام شد. نتايج نشان داد كه بجز pH عمق زيرين، پتاسيم، شن و رس در دو عمق و سيلت عمق سطحي خاك بقيه عوامل انتخاب شده در سه طبقه ارتفاعي باهم اختلاف معني داري (P 0/01) و (P 0/05) دارند، بنابراين انتظار مي رود اين عوامل در گسترش پوشش گياهي نقش مؤثري داشته باشند. از سطح 45 مكان 89 گونه گياهي، متعلق به 53 جنس و 18 خانواده گياهي شناسايي شد. چهار خانواده Asteraceae، Poaceae، Fabaceae و Lamiaceae غالب و از نظر تركيب گياهي نيز در هر سه طبقه غلبه با گونه هاي مهاجم، كه نشانگر تخريب اين مراتع هستند، مي باشند. نتايج رج بندي نشان داد به ترتيب ارتفاع، جهت، درجه حرارت (حداقل، حداكثر و متوسط)، بارندگي و كربن آلي عمق اول و دوم از عوامل مهم در انتشار گونه هاي گياهي اين مراتع مي باشند. از نتايج اين تحقيق مي توان در مديريت، احياء و اصلاح اكوسيستم هاي مرتعي جنوب شرقي سبلان و مناطق مشابه استفاده كرد.