بهره‌برداري بي‌رويه از منابع آب زيرزميني دشت هشتبندي، استان هرمزگان و پيآمدهاي آن

دشت هشتبندي در استان هرمزگان با شرايط اقليمي خشك و نيمه‌خشك، با تكيه بر منابع آبي زيرزميني، يكي از قطب‌هاي مهم توليد كشاورزي كشور است. هدف اين تحقيق بررسي كميت و كيفيت آب‌هاي زيرزميني قسمتي از دشت هشتبندي، شناسايي و ارزيابي پي‌آمدهاي ناشي از افت تراز ايستابي و پيشنهاد راه‌كارهاي مفيد براي مشكلاتِ پيش‌رو است. همه‌ي اطلاعات هواشناسي، آب‌شناسي، آب‌ و زمين‌شناسي و جغرافيايي منطقه جمع‌آوري و  تحليل شد. نقشه‌هاي كيفيت شيميايي و هم‌عمق تراز آب زيرزميني منطقه با نرم‌افزار سورفر رسم، و افت  تراز ايستابي، كسري مخزن و تغييرات شوري آب زيرزميني در قسمت‌هاي مختلف دشت محاسبه شد. با استفاده از اطلاعات  تغييرات كمي و كيفي آب‌هاي زيرزميني در چند سال اخير، و با فرض ادامه‌ي روند كنوني تغذيه و تخليه‌ي سفره، وضعيت 10 سال آينده نيز پيش‌بيني شد. طبق محاسبه‌هاي انجام‌شده، تراز آب زيرزميني دشت در سال‌هاي گذشته همواره روبه‌كاهش بوده است، به‌طوري‌كه از سال آبي 83–82 تا 93–92 با ميانگين سالانه‌ي 0.5 متر (5.64 متر در دوره) افت كرده است. تخليه‌ي كل سالانه‌ي آب زيرزميني از چاه‌ها 40.09 ميليون مترمكعب، تغذيه‌ي سالانه‌ي محدوده‌ي دشت 38.89 ميليون مترمكعب و كسري مخزن 1.2 ميليون مترمكعب بوده است. از عوامل مهم افت آب زيرزميني مي‌توان به خشك‌سالي، برداشت بي‌رويه، افزايش سطح زيركشت و تعداد زياد چاه‌هاي برداشت اشاره نمود. نتايج تحقيق نشان دادند كه برداشت بي‌رويه از سفره‌ي آب زيرزميني دشت، پي‌آمدهايي مانند تغيير كيفيت آب زيرزميني، افزايش آسيب‌پذيري دشت به خشك‌سالي و نشست زمين را نيز به‌دنبال داشته است. اگر بهره‌برداري از منابع آب زيرزميني و شرايط تغذيه و تخليه در منطقه ي به‌شكل كنوني ادامه يابد، تا 10 سال آينده (تا سال 1403) تراز آب زيرزميني بيش از 4.8 متر ديگر افت خواهد كرد. در اين‌حالت اندازه‌ي افت در نواحي مركزي دشت بيش از 12 متر خواهد بود، و ممكن است بحران‌هاي اجتماعي و اقتصادي و زيست‌محيطي در منطقه شكل بگيرد. مهار برداشت آب، تعيين آب‌هاي كشاورزي، تغيير الگوي كشت و تهيه‌ي الگوي كشت بهينه با توجه شرايط زمين و اقليم منطقه، بيان مشكلات و افزايش دانش بهره‌برداران، از يافته‌هاي اين طرح در راه‌كارهاي مديريتي است.