«خاتمۀ» روضه الصفا(تأليف سده نهم): بحثي در باب مؤلف و محتواي آن

بررسي و ارزيابي منابع تاريخي و جغرافيايي اسلامي و تعيين ميزان اصالت يا تقليدي­بودن آنها، راه­گشاي محققان اين حوزه در چندوچون استفاده از آثار مذكور است. اين گونه از بررسي­ها درباره آثار متأخرتر، كه مفروضا مبتني بر آثار پيشينيان­اند، ضرورت بيشتري مي­يابند. يكي از اين دست منابع، «خاتمه» lt;em gt;روضه الصفا lt;/em gt;است كه بر سر مؤلف يا مؤلفانش اختلاف نظرهايي وجود دارد. نويسندگان اين مقاله، با استقصاي كامل در محتواي «خاتمه» و نيز با درپيش گرفتن روش مطالعه تطبيقي، دريافته­اند كه «خاتمه» lt;em gt;روضه الصفا lt;/em gt; در واقع تأليف مشترك ميرخواند، مؤلف lt;em gt;روضه الصفا lt;/em gt; و نوه­اش خواندمير است كه يادداشت­هاي نياي خود را صورت­بندي نهايي كرده و خود نيز مطالبي بر آنها افزوده­ است. هم‌چنين در اين پژوهش معلوم شد كه قريب به ­تمام داده­هاي «خاتمه» (حدود نوددرصد)، برگرفته از نويسندگان، به­ويژه جغرافيانويسان ادوار پيشين است و فقط حدود ده­درصد از مطالب آن از آنِ مؤلفانش، ميرخواند و خواندمير، و درنتيجه اصيل و درخور اعتنا و داراي اهميت ويژه است. lt;strong gt;  lt;/strong gt;