پديد آورندگان :
شيراني، كورش سـازمان تحقيقـات آمـوزش و ترويج كشاورزي - مركز تحقيقات و آموزش كشاورزي و منابع طبيعي استان اصفهان - بخش تحقيقات حفاظت خاك و آبخيزداري , چاوشي، ستار سـازمان تحقيقـات آمـوزش و ترويج كشاورزي - مركز تحقيقات و آموزش كشاورزي و منابع طبيعي استان اصفهان - بخش تحقيقات حفاظت خاك و آبخيزداري
چكيده فارسي :
اولويت‌بندي زيرحوضه‌ها از لحاظ شدت بلاياي طبيعي و لزوم برنامه هاي اجرايي پيشگيري و درمان آن جايگاه ويژه‌اي در مديريت منابع طبيعي و به‌ويژه مديريت حوضه‌هاي آبخيردارد. در اين پژوهش به اولويت‌بندي 24 زيرحوضه آبخيز زهره- جراحي با استفاده از پارامترهاي مورفومتريك و مدل تركيبي نوين تاپسيس- رگرسيون چند متغيره خطي پرداخته شده است. تعداد 12 عامل مورفومتريكي شامل ثابت نگهداشت، تراكم زهكشي، عدد ناهمواري، ضريب نفوذ، شاخص توان آبراهه، فراواني آبراهه، شيب، بافت زهكشي، نسبت ناهمواري، ضريب فرم، نسبت انشعاب و شاخص رطوبت توپوگرافي به‌همراه عامل اقليمي بارندگي مورد مطالعه قرارگرفته است. به‌منظور تعيين وزن عوامل از مدل رگرسيون چندمتغيره و آمار پراكنش مكاني سيلاب‌هاي رخ داده در منطقه استفاده شد و روش تصميم‌گيري تاپسيس به‌منظور اولويت‌بندي زيرحوضه‌ها به‌كار گرفته شد. نتايج وزن‌دهي نشان داد كه عوامل عدد ناهمواري، شيب و مقدار متوسط بارندگي به‌ترتيب با كسب مقادير 0/068، 0/024 و 0/016 بيشترين تأثير را در رخداد سيلاب در منطقه مورد مطالعه داشته‌اند. طبق نتايج اولويت‌بندي، زيرحوضه‌هاي آبخيز صيدون، امام‌زاده جعفر و تخت دراز به‌ترتيب با كسب كمترين فاصله از ايده‌آل مثبت (0028/0، 0029/0 و 0029/0) و بيشترين فاصله از ايده‌آل منفي (0/0097، 0/0098 و 0/0095) و در نتيجه كسب بيشترين امتيازات (0/7745، 0/7690 و 0/7625) در رتبه‌هاي اول تا سوم قرار گرفته‌اند. به‌منظور اعتبارسنجي مدل از آمار تعداد سيلاب‌هاي رخ داده در اين زيرحوضه‌ها استفاده شد و نتايج اولويت‌بندي زيرحوضه‌ها با تعداد رخداد سيلاب در هر زيرحوضه مقايسه شد. نتايج اعتبارسنجي نشان داد كه مدل تركيبي داراي دقت بالايي در شناسايي زيرحوضه‌هاي با پتانسيل سيلخيزي بالا است، به‌طوري كه در زيرحوضه‌هاي صيدون، امام‌زاده جعفر و تخت دراز بيشترين تعداد سيلاب رخ داده است كه اين موضوع بيانگر كارايي بالاي مدل و همچنين تأثير زياد وضعيت مورفومتريك زيرحوضه‌ها روي پتانسيل سيلخيزي آنها است.
چكيده لاتين :
Catchment prioritization in terms of natural disaster intensity as well as prevention and control practices plays a main
role in the natural resources and watershed management. In this study, a total of 24 sub-catchments in the ZohrehJarrahi basin were prioritized according to their morphometric parameters and using the mixed model of TOPSISMultivariate regression. A total of 12 morphometric parameters including constant component of channel maintenance,
drainage density, ruggedness number, infiltration index, stream power index, stream frequency, slope, drainage texture
rate, relief rate, form factor, bifurcation ratio and topography wetness index, in addition to rainfall, were studied and
scored. Parameters were weighted by using multivariate regression and the spatial distribution of the observed flood
events. TOPSIS model was used for the prioritization process. The results obtained from the weighting analysis showed
that the ruggedness number, slope and rainfall had the highest effect on flooding in the study area with the score of
0.068, 0.024, and 0.016, respectively. According to the prioritization results, sub-catchments of Seidoon, Emamzadeh
Jafar, and Takht Deraz, which had the minimum distance to the positive optimum (0.0028, 0.0029, and 0.0029,
respectively) and the maximum distance to the negative optimum (0.0097, 0.0098 and 0.0095, respectively), showed the
highest flooding intensity with the score of 0.7745, 0.7690 and 0.7625, respectively. In order to validate the results,
prioritization results were compared to the observed flood events. Validation results also indicated the efficiency of the
mixed model in delineation of catchments prone to flooding. Three sub-catchments of Seidoon, Emamzadeh Jafar and
Takht Deraz were observed to have the highest number of observed flood events, thereby showing the high
effectiveness of the model and also, the role of the morphometric parameters in flooding.
