جنگ‌هاي ايران و عثماني در ايروان (1143 ق) (بررسي منبع شناختي)

با سقوط اصفهان زمينه براي تجاوز روس و عثماني فراهم شد. با برآمدن نادر و دفع مهاجمان افغان، اوضاع تغيير كرد و شرايط براي شكست روس و عثماني فراهم شد. نادر بخش هايي از غرب كشور را آزاد كرد، اما ناچار سپاه خود را به هرات سوق داد. در غيبت وي، شاه طهماسب ثاني براي آزادسازي ايروان راهي قفقاز شد. رشته جنگ هايي ميان ايران و عثماني در سال 1731.1143 روي داد كه با شكست شاه طهماسب و عقب نشيني او پايان يافت. ظاهراً به واسطه ضعف منابع داخلي، جنگ مزبور با وجود اهميت زياد هنوز مورد توجه قرار نگرفته است. داده هاي منابع داخلي ناقص و گاه نادرست است. داده هاي منابع خارجي به ويژه عثماني راهگشاست. پژوهش حاضر مي كوشد با بررسي تطبيقي داده هاي منابعِ ايراني، ارمني، اروپايي و عثماني، به اين پرسش پاسخ دهد كه كدام يك از اين منابع به شناخت درست ابعاد و ماهيت جنگ هاي ايران و عثماني در ايروان (1143ق) كمك مي‌كنند؟ مقاله با روش متن و داده كاوي و رويكرد تحليلي ـ انتقادي با تكيه بر منابع دست اول به نگارش درآمده است. نتيجه پژوهش نشان مي دهد از ميان منابع چهارگانه، منابع عثماني به ويژه تاريخچه نورس كه نويسنده در صحنه هاي نبرد حضور داشته، به فهم و شناخت موضوع پژوهش حاضر كمك مي كند.