بررسي نقش مكان گزيني در جنگ با تأكيد بر جنگ هاي حكومت هاي صفاريان، آل بويه و سلجوقيان

بهره گيري از عوامل جغرافيايي از راهبردهاي مهم جنگي در قرون نخستين اسلامي به شمار مي آمد. مكان گزيني گاه بر كران باديه انجام مي گرفت كه عموماً باديه نشينان از اين روش در برابر سپاهيان منظم بهره مي بردند. سپاهيان و مردم مناطق كوهستاني به هنگام جنگ، در كوه و درّه موضع مي گرفتند. در برخي موارد نيز مكان گزيني در كنار رودخانه و يا در جهت مخالف وزش باد انجام مي شد. ضرورت تحقيق حاضر كه به بازشناسي نقش مكان گزيني در جنگ ها پرداخته از اين رو است كه عموماً در تحقيقات جديد مغفول مانده و بجز يك مورد، تحقيقي در اين باره انجام نشده است. مقاله حاضر با رويكردي تحليلي و با واكاوي منابع دست اول تاريخي به بررسي نقش مكان گزيني در نتيجه جنگ هاي سده هاي نخستين اسلامي با تأكيد بر مقطع صفاريان تا پايان سلجوقيان پرداخته است. پرسش اصلي مقاله اين است كه مكان گزيني چه نقشي در نتيجه جنگ هاي قرون نخست اسلام داشته است؟ در پاسخ به اين پرسش نيز اين مدعا مطرح شده كه مكان گزيني با توجه به منطقه مورد سكونت و شيوه زندگي سپاهيان انجام گرفته و مكان گزيني با سود جستن از عوارض طبيعي، بخشي از راهبرد جنگي و از مؤلفه هاي اثرگذار در تعيين نتيجه نبرد در اين دوره تاريخي به شمار مي آمد.