خاستگاه و منشاء خواب‌هاي مشايخ در تذكرهالاوليا

يكي از معماهايي كه از ديرباز ذهن بشر را به خود مشغول كرده، مسأله خواب بوده است. اين امر بر بسياري از علوم چون اديان، اساطير، روان‌شناسي، ادبيات، عرفان و تصوّف تأثير گذاشته است. عرفا و متصوّفه از خواب به عنوان منبع الهام، براي حلّ بسياري از مسائل خود استفاده مي‌كردند و براي آن ارزش زيادي قائل بودند. عطار در تذكرهالاوليا بسياري از خواب‌هاي مشايخ و اوليا را بدون هيچ ترديد و تزلزلي نقل كرده است. به دليل اهميت موضوع خواب از گذشته تعريف و تقسيم‌بندي‌‌هايي براي آن ذكر شده است، مانند: خواب‌هاي صادقه، صالحه و... . در اين پژوهش با روش توصيفي ـ تحليلي نخست خواب‌هاي نقل شده در تذكرهالاوليا را از لحاظ كمي و موضوع مطرح در آن‌ها يا شخصيت‌هاي اصلي آن‌ها تقسيم‌بندي و در پايان ارتباط خواب‌هاي تعريف شده را با واقعيات زندگي شخصيت‌ها مورد بررسي و تطبيق قرار مي‌گيرد. نتيجۀ پژوهش آن است كه بسياري از خواب‌ها ريشه در زندگي واقعي مشايخ و عرفا داشته و همچنين هدف مشايخ از تعريف و بيان خواب‌ها و تأثيرگذاري آن‌ها به اين دليل بوده كه خواب جزئي از نبوّت و پيامي از فراسوي عالم ماده تلقي مي‌شده‌ است.