بررسي بي ‌ادبي كلامي در نمايش ‌نامه صيادان

پديده ادب يكي از مقولاتي است كه همواره مورد توجه پژوهشگران رشته‌هاي مختلف همچون روان‌شناسي و جامعه‌شناسي و مردم‌شناسي قرار گرفته ‌است. در حوزه مطالعات كاربردشناسي زبان نيز به مقوله ادب كلامي پرداخته‌‌ مي‌شود. يكي از مفاهيمي كه به دنبال ادب در زبان‌شناسي مطرح مي‌شود بي‌ادبي كلامي است. افراد مختلفي همچون گافمن(1967)، براون ولوينسون (1987)، بوسفيلد (2008)، كالپپر (1996،2003،2011)، يوهاني رودانكو (1996) به بررسي مقوله ‌ادب/ بي‌ادبي كلامي پرداخته‌اند. عليرغم  مطالعات فراواني كه در زمينه الگوهاي بي‌ادبي در فرهنگ غرب انجام شده است، اين مفهوم در زبان فارسي چندان مورد كاوش قرار نگرفته است. در همين راستا، هدف پژوهش حاضر بررسي كاركرد اين پديده در زبان فارسي از طريق توصيف آن در نمايش‌نامه «صيادان» برگرفته از مجموعه نمايش‌نامه روي صحنه آبي نوشته اكبر رادي است. علت انتخاب متون نمايشي نيز آن است كه اين متون بي‌شك بازتابي از زندگي روزمره مردم و محاورات‌ آن‌ها هستند. الگوي نظري‌اي كه در بررسي داده‌هاي اين پژوهش استفاده شد الگوي ارائه شده از سوي كالپپر (1996؛2003؛2011)  است؛ يعني تركيبي از الگوهاي بي‌ادبي (1996؛2003) و عواملي همچون هنجارهاي اجتماعي، بافت و احساسات (2011). پرسش‌هاي اين پژوهش عبارتند از: 1. كدام ‌يك از راهكارهاي پيشنهاد شده از سوي كالپپر در نمايشنامه صيادان به كار رفته است؟ و  2.كدام راهكار بيش از بقيه از سوي تعامل كنندگان به كار گرفته شده است؟ نتيجه‌ آنكه پركاربردترين راهكار در صيادان بي‌ادبي ايجابي و كم‌كاربردترين راهكار مربوط به كنايه نيش‌دار بود. راهكارهايي كه مركب از چند راهكار بودند در مرتبه دوم و بي‌ادبي سلبي در مرتبه چهارم قرار گرفت. ادب كنايه‌دار نيز در ميان داده‌ها يافت نشد. علاوه بر اين، موارد جديد نيز معرفي شدند.