تكرار به‌مثابه دوگان‌سازي صرفي: شواهدي از زبان فارسي

پژوهش حاضر نظريۀ دوگان‌سازي صرفي اينكلاس و زول (2005) و ادعاي اصلي اين نظريه را مبني‌بر شكل‌گيري دوگان‌ساخت‌ها با نياز مضاعفِ صرف به يك سازۀ زباني با ويژگي‌هاي معين صرفي ـ معنايي، با استفاده از برخي ساخت‌هاي صرفي زبان فارسي بررسي مي‌كند. نظريۀ دوگان‌سازي صرفي فرايند تكرار را ــ كه در رويكردهاي به‌دست‌آمدۀ پيشين، نسخه‌برداري واجي تلقي مي‌شود ــ اغلب ناشي‌از تكرار ويژگي‌هاي معيّن صرفي‌ـ معنايي مي‌داند. براي پاسخ به اين پرسش كه آيا شكل‌گيري دوگان‌ساخت‌هاي زبان فارسي در چهارچوب نظريۀ دوگان‌سازي صرفي قابل‌توجيه و تبيين است يا خير، با درنظرگرفتن دو دسته شواهد معنايي و واژآرايي، داده‌هايي از زبان فارسي در چهارچوب نظريۀ دوگان‌سازي صرفي تحليل و بررسي مي‌شوند. شواهد معنايي شامل تكواژگونگي ريشه، ساخت‌هاي مترادف، تكرار بازتابي، تكرار كامل مياني و ساخت‌هاي متقابل معنايي مي‌شود. شواهد واژآرايي نيز عبارت‌اند از كسرۀ مياني، ساختار «كه» مبين بي‌تفاوتي، ميانوند، پيونده يا پي‌بست «ـ‌و» و‌ رونوشت موزون. اين پژوهش با ماهيت و روشي توصيفي ـ تحليلي، براساس داده‌هايي انجام شده كه از زبان طبيعي و روزمرۀ مردم، آثار مكتوب در حوزۀ مطالعات صرف زبان فارسي و شم زباني نويسندگان گردآوري شده است. تحليل داده‌هاي گرد‌آوري‌شده نشان مي‌دهد كه اتخاذ رويكرد دوگان‌سازي صرفي، افزون‌بر ارائۀ توصيف و تحليلي جامع از فرايند تكرار در زبان فارسي، امكان توصيف و بررسي ساختار و معناي دوگان‌ساخت‌هايي را به‌دست مي‌دهد كه پيش از اين امكان تحليل مناسبي نداشتند.