اثرات شفافيت و تيرگي خط فارسي بر مهارت‌هاي نوشتن كودكان طبيعي و خوانش‌پريش از طريق آزمون‌هاي آگاهي واج‌شناختي و املاي واژه‌ها

آگاهي واجي عبارت است از مهارت كودك در تشخيص و تغيير اجزاي گفتار كه توسط سيستم نوشتاري بازنمايي مي‌شود وعاملي مهم در يادگيري نوشتن به شمار مي‌آيد. شفافيت خط نيز به معناي ميزان سهولت پيش‌بيني تلفظ از خط در نظر گرفته مي‌شود. خط‌هايي كه بازنمايي ميان خط و تلفظ آن بسيار قابل‌پيش‌بيني است، خط شفاف (مانند تركي، ايتاليايي و اسپانيايي) و خط‌هايي كه بازنمايي ميان خط و تلفظ در آنها غيرقابل‌‌پيش‌بيني است، خط تيره ناميده مي‌شوند (مانند انگليسي، فرانسه و عربي). هدف از انجام اين پژوهش، درك بهتر عملكرد نوشتن كودكان طبيعي و خوانش‌پريش فارسي‌زبان از طريق آزمون‌هاي آگاهي واج‌شناختي و املاي واژه‌ها با توجه به شفافيت و تيرگي خط فارسي است. به اين منظور، تأثير دو متغير ميزان آگاهي واج‌شناختي و شفافيت خط بر فرايند نوشتن كودكان طبيعي و خوانش‌پريش بررسي شد و نتايج به‌دست‌آمده با يافته‌هاي ساير مطالعات در اين زمينه مورد مقايسه قرار گرفت. در اين پژوهش، عملكرد 10 كودك فارسي‌زبان پسر (با ميانگين سن 9.2 سال) كه خوانش‌پريش رشدي معرفي شده و تحت آموزش بودند، با 20كودك طبيعي فارسي‌زبان پسر (با ميانگين سني 9.2 سال) كه در مدارس عادي مشغول به تحصيل بودند، مقايسه شد. تحليل داده‌هاي حاصل نشان داد كه كودكان خوانش‌پريش تقريباً در تمام آزمون‌ها عملكرد ضعيف‌تري نسبت به كودكان طبيعي داشتند. نتايج مربوط به تأثير شفافيت خط با فرضيۀ وابسته به خط همخواني داشت؛ به اين معنا كه انجام آزمون‌هاي آگاهي واج‌شناختي مربوط به واژه‌هاي تيره براي هر دو گروه دشوارتر از انجام آزمون‌هاي مربوط به واژه‌هاي شفاف بود. تنها در آزمون توليد واژه‌هاي هم‌قافيه، عملكرد دو گروه كاملاً عكس يكديگر بود؛ يعني كودكان طبيعي واژه‌هاي تيرۀ هم‌قافيۀ بيشتري و كودكان خوانش‌پريش واژه‌هاي شفاف هم‌قافيۀ بيشتري توليد كردند. نتايج پژوهش نشان داد كه بيشترين درصد خطاهاي كودكان طبيعي در آزمون املاي واژه‌ها مربوط به خطاهاي آوايي، و بيشترين درصد خطاهاي كودكان خوانش‌پريش در اين آزمون مربوط به خطاهاي غيرآوايي است كه با فرضيۀ نقص واج‌شناختي هم‌سويي دارد.