بررسي رابطه ميان استقراض از بانك مركزي و متغيرهاي برگزيده درون بانكي در ايران: كاربرد عليت دومترسكيوهارلين در پانل‌هاي ناهمگن

استقراض بانك‌ها از بانك مركزي يكي از زمينه‌هاي مهم افزايش نقدينگي در اقتصاد ايران است. اين گونه استقراض دلايل مختلف برون‌بانكي و درون‌بانكي مي‌‌تواند داشته باشد. هدف از اين پژوهش بررسي رابطه عليت دوطرفه دومتغيره ميان متغيرهاي درون‌بانكي برگزيده شامل مطالبات غيرجاري، تسهيلات اعطايي و سوددهي با استقراض از بانك مركزي است. در اين پژوهش از داده‌هاي سالانه مربوط به بازه زماني 1385-1395 براي 16 بانك برگزيده كشور استفاده شده است. روش ارزيابي رابطه عليت نيز به دليل ناهمگني ميان بانك‌هاي سيستم بانكي، بر مبناي عليت ناهمگن دومترسكيوهارلين تنظيم شده است. نتايج به دست آمده حاكي از آن است كه متغيرهاي تسهيلات اعطايي و سوددهي، از رابطه عليت دوطرفه (بازخورد) با استقراض از بانك مركزي برخوردارند و بانك‌ها در يك چرخه دوطرفه، از يك سو به منظور اعطاي تسهيلات بيشتر و سود خالص بالاتر، به سراغ افزايش استقراض از بانك مركزي مي‌روند و از سوي ديگر همين افزايش سطح ارائه تسهيلات و سطوح بالاتر سود خالص، منجر به استقراض بيشتر از بانك مركزي خواهد شد. اين در حالي است كه تبعات منفي اين استقراض در تمام وجوه قيمتي اقتصاد كلان بروز پيدا خواهد كرد. در مقابل در مورد مطالبات غيرجاري، عليت يك‌سويه از سوي مطالبات غيرجاري به استقراض از بانك مركزي برقرار است و اين استقراض علت بروز مطالبات غيرجاري نيست. بنابراين توقف جريان استقراض مضاعف و مداوم بانك‌ها، تنها با هدايت هوشمندانه و نظارت دقيق تخصيص وجوه استقراضي به كانال‌هاي سياستي مدنظر بانك‌مركزي و مقابله با زمينه‌هاي استقلال‌زداي بانك‌ مركزي امكان پذير است.