تمايز گردآوري/داوري از نظر رايشنباخ و پوپر

يكي از نظريه‌هاي مهم در فلسفه‌ي علم، تمايز ميان مقام گردآوري و مقام داوري است كه هنوز درباره‌ي ابعاد و لوازم آن بحث و گفتگو مي‌شود. رايشنباخ و پوپر هر يك با هدفي متفاوت در باب اين مسأله انديشيده و قلم زده‌اند. رايشنباخ با طرح اين تمايز، مي‌توانست نقدهاي وارد بر استقراء را پاسخ گويد. پوپر نيز به‌منظور حل مسأله‌ي زمينه‌منديِ معرفت به بحث از تمايز گردآوري/داوري پرداخت. از نگاه هر دو فيلسوف، مقام گردآوري را نمي‌توان منحصر به روش و معيار خاصي نمود و روش‌مندي صرفاً در مقام داوري متعيّن است، اما هر كدام مؤلفه‌اي خاص براي اين روش‌مندي، به‌خصوص در مفهوم‌سازي بازسازي عقلاني برشمرده‌اند. كاربست تمايز گردآوري/داوري از جانب رايشنباخ و پوپر در فلسفه‌ي علم از چند جهت قابل نقد و تأمل است: نخست، تبديل تمايز گردآوري/داوري از تمايزي بي‌ضرر، به يك دوگانگي متافيزيكي مطلق، كه با ايجاد نسخه‌پيچي و چارچوب‌سازي در روند پژوهش علمي، تحرّك و پويايي را از محقق مي‌ستاند. دوم، تفكيك مقام گردآوري و داوري برخاسته از نگاهي ساده‌انگارانه به جريان توليد علم است، لذا اين دو مقام را بايد درهم‌تنيده دانست. سوم، نقش‌آفريني پيش‌فرض‌ها در ردّ/قبول فرضيه‌ها در مقام داوري كه بيانگر تأثير مؤلفه‌هاي تاريخي، روان‌شناختي و جامعه‌شناختي بر فرآيند شكل‌گيري علم است. چهارم، هم‌كنشي ساختار دروني و بيروني علم به‌منظور فهم درست جنبه‌هاي اصلي و مهمِ تحولات علمي.