پديد آورندگان :
طهماسبي، سيروس سـازمان تحقيقـات، آمـوزش و ترويج كشاورزي - مركز تحقيقات و آمـوزش كشـاورزي و منـابع طبيعـي اسـتان فـارس، داراب , دستفال، منوچهر سـازمان تحقيقـات، آمـوزش و ترويج كشاورزي - مركز تحقيقات و آمـوزش كشـاورزي و منـابع طبيعـي اسـتان فـارس، داراب , زالي، حسن سـازمان تحقيقـات، آمـوزش و ترويج كشاورزي - مركز تحقيقات و آمـوزش كشـاورزي و منـابع طبيعـي اسـتان فـارس، داراب , رجايي، مجيد سـازمان تحقيقـات، آمـوزش و ترويج كشاورزي - مركز تحقيقات و آمـوزش كشـاورزي و منـابع طبيعـي اسـتان فـارس، داراب
چكيده فارسي :
به منظور بررسي تحمل به خشكي ژنوتيپهاي گندم نان، نوزده رقم تجاري به همراه نه لاين اميدبخش در مزرعه تحقيقاتي مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي داراب (فارس) در قالب طرح بلوكهاي كامل تصادفي با دو تكرار و به مدت دو سال زراعي (95-1394 و 96-1395) تحت شرايط بدون تنش (آبياري معمول) و تنش خشكي (قطع آبياري در مرحله گل دهي) مورد ارزيابي قرار گرفتند. سيزده شاخص تحمل به خشكي شامل شاخص تحمل (TOL)، متوسط توليد (MP)، ميانگين هندسي عملكرد (GMP)، شاخص تحمل به تنش (STI)، شاخص حساسيت به تنش (SSI)، شاخص تحمل غيرزيستي (ATI)، شاخص درصد حساسيت به تنش (SSPI)، شاخص توليد غيرتنش- تنش (SNPI)، شاخص پايداري عملكرد (YSI)، درصد كاهش عملكرد (R%) و شاخص عملكرد (YI) بر مبناي عملكرد تحت شرايط بدونتنش (Yp) و تنش خشكي (Ys) ارزيابي شدند. همچنين شاخص انتخاب ژنوتيپ ايده آل (SIIG) بر مبناي تمام شاخص هاي تحمل به خشكي محاسبه شد. نتايج گروه بندي اين شاخص ها بر مبناي تجزيه به مولفه هاي اصلي، آنها را در سه گروه قرار داد و شاخص هاي گروه دو يعني HM، GMP و STI بيشترين همبستگي را با عملكرد دانه تحت هر دو شرايط تنش (Ys) و بدونتنش (Yp) نشان دادند. بر اساس شاخص SIIG، ژنوتيپهاي S-92-13 و بهاران با بيشترين مقدار SIIG (بهترتيب 709/0 و 701/0) متحملترين ژنوتيپها به تنش خشكي و ژنوتيپ نارين با كمترين مقدار SIIG (324/0) حساسترين ژنوتيپها به تنش خشكي بودند. نمودار سه بعدي حاصل از تجزيه به مولفه هاي اصلي نيز نشان داد كه ژنوتيپهاي G5 (سيروان)، G22 (S-91-15) و G27 (M-92-20) با عملكرد بالاتر از متوسط كل در هر دو شرايط بدونتنش و تنش خشكي و نيز مقدار SIIG بالا جزء متحمل ترين ژنوتيپها به تنش خشكي بودند. نتايج اين تحقيق نشان داد كه ميتوان از شاخص SIIG به عنوان يك روش مناسب براي شناسايي ژنوتيپهاي متحمل به خشكي با كمك شاخص هاي ديگر تحمل به خشكي استفاده كرد.
چكيده لاتين :
To determine drought tolerance of bread wheat genotypes, nineteen commercial varieties along with nine promising lines were studied in research field of Darab Agricultural and Natural Resources Research Center, Fars province, Iran, for two cropping seasons (2015 –2017). The experiments were conducted in a randomized complete block design (RCBD) with two replications under water stress at flowering stage and non-stress (normal irrigation) conditions. Thirteen selection indices including stress susceptibility index (SSI), stress tolerance index (STI), tolerance index (TOL), yield index (YI), yield stability index (YSI), mean productivity (MP), geometric mean productivity (GMP), abiotic-stress tolerance index (ATI), stress susceptibility percentage index (SSPI),stress non-stress production index (SNPI), relative drought index (RDI), harmonic mean (HM) and percentage of yield decrease (R%) were evaluated based on grain yield under drought-stressed and irrigated conditions. Also, selection index of ideal genotype (SIIG) based on all tolerance indices was defined and calculated. The results of grouping these indices based on the principal component analysis (PCA) classified them into three groups and the second group indices (HM, GMP and STI) showed the highest positive correlation with grain yield in both non-stress and drought stress conditions. Based on the results of SIIG index, the S-92-13 and Baharan genotypes with the highest SIIG (0.709 and 0.701, respectively) were the most ideal genotypes and Narin with the lowest SIIG (0.324) was the most susceptible genotype to drought stress. Three dimensional diagram of principal component analysis showed that the genotypes G5 (Sirvan), G22 (S-91-15) and G27 (M-92-20) with the higher grain yield than total average and high SIIG were most tolerant genotypes to drought stress. The results of this research showed that SIIG index could be used as a suitable method for identifying drought tolerant genotypes with the help of other drought tolerance indices
