پديد آورندگان :
قلي زاده، امير دانشگاه تربيت مدرس، تهران , دهقاني، حميد دانشگاه تربيت مدرس - دانشكده كشاورزي - گروه ژنتيك و به نژادي گياهي، تهران , اميني سفيداب، اشكبوس سازمان تحقيقات، آموزش و ترويج كشاورزي - موسسه تحقيقات اصلاح و تهيه نهال و بذر، كرج , اكبرپور، اميدعلي دانشگاه لرستان - دانشكده كشاورزي - گروه زراعت و اصلاح نباتات، خرم آباد
كليدواژه :
تجزيه مسير ترتيبي , معيارهاي گزينش , تنش شوري , شاخص تحمل به تنش
چكيده فارسي :
يكي از تنش‌هاي غيرزنده مهم در نواحي خشك و نيمه خشك دنيا از جمله ايران، شوري خاك و آب است كه باعث كاهش عملكرد گياهان زراعي از جمله گندم مي‌شود. استفاده از ارقام متحمل به شوري يكي از راه‌هاي دستيابي به عملكرد بالا در اين نواحي است. همچنين بررسي رابطه بين عملكرد و اجزاي عملكرد، راندمان برنامه‌هاي اصلاحي را با تعيين معيار انتخاب مناسب، بهبود مي‌بخشد. در اين مطالعه، 110 ژنوتيپ گندم نان در مزرعه تحقيقاتي مركز ملي تحقيقات شوري تحت دو شرايط بدون تنش و تنش شوري مورد ارزيابي قرار گرفتند. شوري آب آبياري در شرايط بدون تنش و تنش شوري بهترتيب 7/2 و 5/9 دسي‌زيمنس بر متر بود. در اين مطالعه از شاخص تحمل به تنش (STI) بهعنوان مناسب‌ترين شاخص براي ارزيابي تحمل به شوري ژنوتيپ‌هاي گندم نان استفاده شد. بر مبناي شاخص تحمل به تنش (STI) و عملكرد دانه در شرايط بدون تنش و تنش شوري، لاينهاي Salt18، Salt19، Salt20، Salt21، Salt22، Salt23، Salt24، Salt25، Salt26، Salt27، Salt28، Salt29، Salt30 و ارقام ارگ، بم، روشن، سرخ‌تخم، بومي يزد، كوير، مغان 1، سرداري، شهريار و شيراز از عملكرد دانه بالايي در هر دو شرايط بدون تنش و تنش شوري برخوردار بودند و به عنوان متحمل‌ترين ژنوتيپ‌ها نسبت به تنش شوري انتخاب شدند. بيشترين عملكرد دانه (13/178 گرم) در شرايط بدون تنش از لاين Salt29 و در شرايط تنش شوري از لاين Salt24 (33/164 گرم) به دست آمد كه نسبت به ارقام شاهد (ارگ، بم، روشن، سرخ‌تخم، بومي يزد و كراچيا) از عملكرد دانه بيشتري برخوردار بودند. نتايج تجزيه مسير ترتيبي نيز نشان داد كه صفات وزن دانه در خوشه و تعداد پنجه بارور تحت شرايط بدون تنش و صفات وزن خوشه، تعداد پنجه بارور، روز تا گلدهي و وزن پدانكل تحت شرايط تنش شوري به عنوان متغيرهاي موثر بر عملكرد دانه انتخاب شدند. بنابراين به نظر مي‌رسد كه اين صفات مي‌توانند به عنوان معيارهاي مناسب براي انتخاب ژنوتيپ‌هاي با عملكرد بالا تحت هر دو شرايط بدون تنش و تنش شوري مورد استفاده قرار گيرند.
چكيده لاتين :
In arid and semi-arid regions of the world including Iran, soil salinity is one of the major abiotic stresses. One of the ways to achieve high performance in these areas is using salt tolerant varieties. Also, study on relationships between yield and its components will improve the efficiency of a breeding program with appropriate selection criteria. In this study, 110 bread wheat genotypes were evaluated in two conditions (non-stress and saline stress) at the research field of the National Salinity Research Center (NSRC). The salinity of water used in irrigation in saline and non-stress conditions was 10 and 2 dS.m-1 respectively. In this study was used of stress tolerance index (STI) as the best indicators for evaluating of tolerant to salinity stress of bread wheat genotypes. Based on stress tolerance index (STI)and seed yield in non-stress and saline stress conditions, the linesSalt18, Salt19, Salt20, Salt21, Salt22, Salt23, Salt24, Salt25, Salt26, Salt27, Salt28, Salt29, Salt30, and varieties Arg, Bam, Rushan, Sorkhtokhm, BumiYazd, Kavir, Moghan 1, Sardari, Sharyar, Shirazhad had a high yield in the non-stress and saline stress conditions and these genotypes were selected as the most tolerant genotypes to salinity.The highest grain yield under non-stress and saline stress conditions was produced by Salt29 line (178.13 gr) and Salt24 line (164.33 gr), respectively which had more grain yield than control cultivars (Arg, Bam, Rushan, Sorkhtokhm, Bumi Yazd and Karchia). Also, based on the results of sequential path analysis, kernel weight per spike and number of fertile tillers in non-stress conditions and spike weight, number of fertile tillers, days to headingand peduncle weightin saline stress conditions were selected as first order variables.Therefore, it seems that these traits could be used as a suitable criterion in wheat breeding programs for increased seed yield in both non-stress and salinity stress conditions.
