واكنش متكلمان در برابر چالش‌هاي برخاسته از هيئت بطلميوسي

ورود آثار علمي تمدن يوناني- هلني از آغاز خلافت اموي در قرن اول هجري آغاز شد، و در دوره اول خلافت عباسي شكلي رسمي يافت، و ترجمه آثار مكتوب تمدن ياد شده زير نظر سازماني جديد كه بيشتر به نام بيت الحكمة شناخته مي‌شد، رشد و توسعه بيشتري پيدا كرد. از جمله اين آثار ترجمه شده مي‌توان به ترجمه هيئت بطلميوسي اشاره كرد، كه به زودي بعد از ترجمه به زبان عربي، وارد مجامع علمي در جهان اسلام شد، و بر مباحث علمي در رشته‌هاي مختلف، از جمله علم كلام، تأثير گذاشت، و در زمينه‌هاي مختلف جهان شناسي، معجزات رسول الله(ص)، فرجام شناسي و... به چالش آفريني يا باورسازي اعتقادي پرداخت، و به عنوان عنصري موثر در تبيين و اثبات بحث‌هاي كلامي نقش آفريني كرد. در بررسي‌هاي صورت گرفته و با مراجعه به متون كلامي متكلمان اماميه معلوم مي‌شود كه اين تأثيرگذاري نمودهاي متفاوتي داشته است؛ به اين معنا كه در برخي مباحث مانند مبحث تعداد آسمان‌ها باعث تطبيق هفت آسمان مورد نظر قرآن بر افلاك نُه گانه بطلميوسي شد، و در برخي ديگر مانند مبحث معراج، شق القمر، رد الشمس و صور اسرافيل، آموزه بطلميوسي ابطال و انكار گشت. البته گاهي نيز ابداعات جديدي همچون بحث جسم هورقليايي را به دنبال داشت كه بعدها در پيدايش برخي گرايش‌هاي كلامي بي تأثير نبود، و عده‌اي را نيز بر آن داشت كه جسورانه به تأويل و تغيير بخش هايي از هيئت بطلميوسي بپردازند؛ به عنوان مثال، مسئله خرق و التيام افلاك نُه گانه را منحصر در فلك آخر (اطلس) سازند.