نقش متكلمان اماميه در كلام اسلامي با تأكيد بر رديه‎نگاري‎ها در عصر حضور

دانش كلام اسلامي در سده‌ دوم و سوم هجري به صورت دانشي با قواعد و روش مشخص شكل گرفت. در اين ميان متكلمان شيعي با محوريت شخصيت‌هايي چون هشام بن حكم، هشام بن سالم، مومن طاق و فضل بن شاذان نقش بي بديلي در شكل گيري و گسترش آن بر عهده داشتند؛ به گونه‌اي كه حتي در محافل علمي نسبت به متكلمانِ ديگر گروه‌هاي كلامي همانند معتزله، خوارج و مرجئه شناخته شده تر و از جايگاه برتري برخوردار بودند. آنان با نظريه پردازي نوين در پرتو تعاليم اهل بيت(ع) و با نگارش آثار مهمي در موضوعات مختلف كلامي و پرورش شاگرداني بنام، در شكل‌گيري و تعالي علم كلام نقش‌آفريني كردند. رديه‌نگاري‌هاي عالمان شيعه در مباحث كلامي يكي از مهم‌ترين شاخصه‌هاي نشان‌دهنده اين حضور فعال و نقش‌آفريني پررنگ است. اين رديه‌نويسي‌ها علاوه بر نقد انديشه‌هاي غير مسلمانان نظير مسيحيان، مانويه، هندوان و يهود، به نقد آراء و انديشه‌هاي متكلمان جريان‌هاي اسلامي مانند معتزليان، خوارج، مرجئيان و اهل حديث نيز پرداخته‌ است. اين رويكرد از آن جهت كه موجب بالندگي علم كلام و تاريخ انديشه گرديده است در اين مقاله به صورت ويژه مورد تحليل قرار گرفته و تبيين شده است.