پديد آورندگان :
دانا سالم، محمد دانشگاه آزاد اسلامي، واحد زاهدان - گروه معماري، زاهدان، ايران , حسن پور، فرامرز دانشگاه زابل - دانشكده هنر و معماري - گروه معماري، زابل، ايران , دژدار، اميد دانشگاه آزاد اسلامي، واحد همدان - گروه معماري، همدان، ايران
كليدواژه :
كيفيت محيط , مسكن بومي , فضاهاي باز و نيمه‌باز , گونه شناسي
چكيده فارسي :
اهداف و زمينه‌ها: امروزه فضاي خانه‌هاي بومي روستايي از يك‌سو باسياست‌هاي جهاني‌سازي/شدن و از سوي ديگر با پيروي از الگوهاي مسكن شهري به دست فراموشي سپرده مي‌شوند. شايسته است آن فضاها پس از شناخت، بررسي و طبقه‌بندي ميزان كارايي، در بازسازي و طراحي خانه‌هاي جديد روستايي پيش چشم باشند.
هدف اصلي پژوهش حاضر شناخت و معرفي كاراترين فضاهاي بازو نيمه‌باز، براساس شاخص‌هاي كيفي محيط، در خانه‌هاي روستايي منطقه غرب استان كردستان (شهرستان‌هاي مريوان، سروآباد و كامياران) است.
روش‌شناسي: روش پژوهش توصيفي-تحليلي است؛ در بخش نظري گردآوري داده‌ها اسنادي و در بخش ميداني و گونه‌بندي فضا، روش پيمايشي است؛ عكس‌برداري، تهيه كروكي، برداشت، ترسيم نقشه.
يافته‌ها: براي گونه‌بندي از ميان 290 روستاي غرب استان كردستان 100 روستا و از آن ميان هم با توجه به همساني اقليم و توپوگرافي و فرهنگ، 20 روستاي داراي بافت تاريخي و ارزشمند بررسي‌شده‌اند سپس ميزان كارايي گونه‌ها براساس هم‌خواني با شاخص‌هاي كيفي محيط با تكنيك تحليل سلسله مراتبي (AHP) و بهره‌گيري ازنظر اهالي و رأي 16 كارشناس سنجيده شد.
نتيجه‌گيري: نتايج پژوهش نشان داد كه در ميان گونه‌هاي فضاي نيمه‌باز كه به پنج دسته: 1- يك وجه باز در طول بنا 2- يك وجه باز با طول كم در طول بنا و عمق زياد 3- دو وجه باز 4- دو وجه باز با كشيدگي در طول بنا (عمق كم) 5- سه وجه باز، تقسيم مي‌شوند، گونه سوم به دليل مناسبت اقليمي و كاربردي، ايجاد فضايي بهتر براي تعاملات اجتماعي، ديد گسترده و زيباتر شدن منظر روستا، مطلوب‌تر است. «بربان» نيز از ميان گونه‌هاي فضاي باز ديگر «بالكن»، «بانيجه» و «بانيج له» به دليل امنيت بيشتر، ديد گسترده، قابليت توسعه، آسايش اقليمي و ايجاد فضايي بهتر براي تعاملات اجتماعي، كارايي بيشتري دارد.
چكيده لاتين :
Aims & Backgrounds Today, the traditional spaces of the vernacular houses have been neglected in
architectural and urban designs due to globalization policies and modernizing urban models. So, it
is necessary to review and classify their efficiency again in the reconstruction and the design of new
villages. The main aim of this research is to identify and introduce the most efficient open and semiopen
spaces used in rural villages in the western region of Kurdistan province (Marivan, Sarvabad, and
Kamyaran) based on environmental quality indicators.
Methodology This is a descriptive-analytical research. In the theoretical part, data gathering is archival
and in the part of field study and space typology, it is a survey. Taking photographs, sketching, building
measurement, and map drawing were done. For typology, among 290 western villages in Kurdistan
province, 100 villages, and with regard to consistency of climate, topography, and culture 20 villages
with historical and valuable texture were evaluated. The data were analyzed with analytic hierarchy
process (AHP), verbal judgment, and consensus of 16 experts.
Findings Semi-open spaces were divided into 5 groups, including 1) One-loop open along the length
of the building, 2) One-loop open with low length along the length of the building and a large depth, 3)
Two-loop open, 4) Two-loop open with an elongation along the structure (low depth), and 5) Three-loop
open. Two-loop open is popular among most of the villagers due to favorable climatic conditions and
appropriate environment for social interactions, better visibility, and landscape beauty.
Conclusion The Barban semi-open space is also more efficient than other types of open-air spaces such
as “Balcon”, “Banija”, and “Banijla” due to security, better visibility, Ability to develop, climatic comfort,
and providing better space for social interactions.
