اثر تنش گرماي آخر فصل بر رشد دانه و عملكرد كمي و كيفي گندم نان بهاره در اهواز

The Effect of Terminal Heat Stress on Grain Growth and Quantitative and Qualitative Yield of Spring Bread Wheat in Ahwaz

تنش گرماي آخر فصل در شرايط گرم و خشك مثل اهواز باعث كاهش عملكرد كمي و كيفي گندم مي‌شود. به‌منظور بررسي اثر تنش گرماي آخر فصل بر طول دوره، سرعت پرشدن و عملكرد كمي و كيفي 20 رقم گندم نان بهاره، آزمايشي مزرعه‌اي در مزرعه پژوهشي دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي خوزستان در سال زراعي 88-1387 به‌صورت بلوك‌هاي نواري شامل چهار تاريخ كاشت (15 آبان، 15 آذر، 15 دي و 15 بهمن) در نوارهاي افقي و 20 رقم گندم نان بهاره در نوارهاي عمودي با سه تكرار اجرا شد. نتايج تجزيه واريانس نشان داد كه اثر تاريخ كاشت و رقم و اثر متقابل آنها بر صفات اندازه‌گيري معني‌دار بود. مقايسه ميانگين اثر متقابل نشان داد كه در تاريخ كاشت 15 آذر، بيشترين عملكرد دانه (7254 كيلوگرم در هكتار) توسط رقم چمران و كمترين مقدار آن (5445 كيلوگرم در هكتار) توسط رقم مارون حاصل شد. در شرايط تنش گرماي شديد (تاريخ كاشت 15 بهمن) بيشترين عملكرد دانه (2323 كيلوگرم در هكتار) مربوط به رقم مارون و كمترين آن (1258 كيلوگرم در هكتار) متعلق به رقم هامون بود. به‌طور كلي در شرايط كشت زودهنگام (15 آبان)، به‌هنگام (15 آذر) و ديرهنگام (15 دي) رقم چمران و در شرايط كشت خيلي دير (15 بهمن) ارقام مارون، ويريناك، اروند و يا اترك مناسب بودند.

Terminal heat stress in hot and dry conditions like Ahwaz reduces the quantitative and qualitative yield of wheat. In order to study the effect of terminal heat stress on grain filling period duration, grain filling rate and quantitative and qualitative yield of 20 spring bread wheat cultivars, a field experiment was conducted in Research Farm of Agricultural Sciences and Natural Resources University of Khuzestan, Iran in 2008-2009 as stripe block design and included four sowing dates (6 Nov., 6 Dec., 5 Jan. and 4 Feb.) in horizontal plots and 20 spring bread wheat cultivars in vertical plots with three replications. The analysis of variance showed that sowing date, genotypes and their interaction had a significant effect on measured traits. The mean comparison of interaction effect showed that in sowing date of 6 Dec. the highest grain yield (7254 kg/ha) was related to Chamran cultivar and the lowest grain yield (5445 kg/ha) belonged to Maroon cultivar. In terminal heat stress condition (sowing date of 4 Feb.), the highest grain yield (2323 kg/ha) was related to Maroon cultivar and the lowest grain yield (1258 kg/ha) belonged to Hamoon cultivar. Generally, in early (6 Nov.), timely (6 Dec.) and late (5 Jan) seeding, Chamran cultivar was suitable and in very late (4 Feb.) sowing, cultivars of Maroon, Virinak, Arvand and Atrak were suitable.