كليدواژه :
حق نويسندگي , راهنما , پژوهش , مديريت اختلافات نويسندگي
چكيده فارسي :
اختلافات مربوط به موضوع حق نويسندگي يا Authorship، اين روزها به طور فزاينده اي در فضاي آكادميك مطرح شده و مشكلات زيادي را براي پژوهشگران و همچنين شوراي سردبيري نشريات علمي ايجاد كرده است. با توجه به افزايش تعداد دانشجويان در مقاطع تحصيلات تكميلي و فعاليت هاي پژوهشي متعاقب آن، همه روزه شاهد بگو مگوهاي رسمي و غير رسمي در مورد مبهم و ناعادلانه بودن تصميم گيري هاي مربوط به اسامي نويسندگان و نارضايتي دانشجويان و اساتيد در اين زمينه هستيم. اين نارضايتي ها، ضرورت وجود سياست هاي روشن مبتني بر عملكرد افراد در فرايند پژوهش و انتشار نتايج آن را بيش از پيش روشن مي سازد. آگاهي در مورد اين سياست ها و كابرد آن ها در عمل، مي تواند نقش موثري در پيشگيري از سوء استفاده هاي احتمالي و مديريت اختلاف نظرهاي رايج در خصوص حق نويسندگي داشته باشد.
حق نويسندگي يك روش صحيح تخصيص مسئوليت و دادن اعتبار براي انجام يك كار فكري به افراد است. اعتباري كه به يك فرد براي همكاري در انجام يك پژوهش اعطاء مي شود و اهميت آن در ايجاد شهرت و حمايت از ارتقاء آكادميك براي فرد نويسنده و افزايش قدرت و اعتبار سازمان هايي است كه فرد به آن وابسته است.
افراد به صورت هاي مختلفي اصول اخلاقي را در زمينه نويسندگي زير پا مي گذارند. گاه به صورت قرار دادن اسامي افرادي كه نقشي در انجام كار نداشته و يا نقش بسيار كوچكي داشته اند و گاه با حذف اسامي افرادي كه عملا بخشي از كار را به عهده داشته اند. پيشگيري از چنين اتفاقاتي همواره بهتر از مواجهه با آن پس از وقوع است.
بسياري از نهادها و سازمان هاي آكادميك مثل دانشگاه ها و موسسات تحقيقاتي استانداردهايي را براي حق نويسندگي ايجاد كرده اند كه اگر چه در اصول اساسي مشابه هستند، اما ممكن است در طول زمان و از يك رشته به يك رشته ديگر تا حدودي متفاوت باشند. انگيزه هاي گوناگوني ممكن است وسوسه عدول از اين استانداردها و اصول اساسي را در افراد تقويت كند. مثلا پژوهشگران جوان ممكن است بر اين باور باشند كه قرار دادن اسامي اساتيد ارشد در فهرست نويسندگان، مي تواند به اعتبار مقاله و شانس پذيرش آن براي انتشار بيفزايد و يا عدول از قراردان نام افراد صاحب قدرت، موقعيت كاري آنان را در خطر قرار دهد. گاهي سرمايه گذاري براي افزايش فرصت هاي شغلي و تحقيقاتي و دريافت حمايت هاي مالي، ممكن است پژوهشگران را به افزودن اسامي افراد، بر خلاف استاندارد هاي نويسندگي تشويق كند.
مسئوليت تصميم گيري در خصوص دادن اعتبار نويسندگي در هنگام انتشار نتايج فعاليت هاي پژوهشي در نشريات، به عهده كساني است كه كار پژوهش را انجام داده اند. گاهي ممكن است در مورد نويسندگان محصول يك اثر فكري اختلاف نظر پيش بيايد كه معمولا انجام كار را دچار اختلال مي كند. پژوهشگران بايد از اصول اعطاي حق نويسندگي كه معمولا در بخش راهنماي نويسندگان هر نشريه به آن اشاره مي شود، آگاهي داشته و به آن عمل كنند. همچنين مستندات مربوط به كدهاي اخلاقي در انتشارات لازم است همواره به عنوان منبعي قابل قبول مد نظر قرار گيرد.
يكي از نكات مهم براي پيشگيري از اختلاف نظرهاي احتمالي اين است كه معيارهاي نويسندگي توسط همه اعضاي تيم پژوهش در مرحله اول تحقيق مورد توافق قرار گيرد. در صورت امكان، توصيه مي شود كه سوابق كتبي مربوط به تصميم گيري درباره نويسندگي توسط مسئول تيم حفظ و در صورت لزوم با توجه به نقش و مشاركت افراد در طول تحقيق با همفكري اعضاي تيم بازنگري شود.
دانشكده پزشكي هاروارد ضمن اشاره به تفاوت هاي سطحي، اصول اساسي نويسندگي را شامل موارد زير مي داند:
داشتن سهم قابل توجه و مستقيم در انجام كار از توسعه ي مفهوم، تا طراحي، تجزيه و تحليل و/ تفسير داده ها
مشوق و هدايت گري فكري براي ايده اوليه و حمايت در تداوم كار. (لازم به ذكر است كه حمايت مالي شامل معيارهاي نويسندگي نمي باشد).
در تحقيقاتي كه توسط تيم هاي تخصصي انجام مي شود، مشاركت و مسئوليت فردي ممكن است به جنبه هاي خاصي از كار محدود شود، اما همه افراد بايستي در نوشتن مقاله و طرح و تاييد نسخه نهايي آن مشاركت داشته باشند.
نويسنده مسئول، حتي اگر درك عميقي از هر بخش تخصصي كار ندارد، بايد درك و اشراف كامل نسبت به كليت كار داشته باشد.
نويسنده مسئول بايد اطمينان حاصل كند كه همه ي نويسندگان استانداردهاي اساسي نويسندگي را دارا هستند و توضيحات مختصر از مشاركت آنان را در روند كار بصورت مكتوب براي ارائه به سردبير داشته باشد.
تعيين ترتيب نويسندگان ممكن است در كشورها، سازمان ها و گروه هاي تحقيقاتي مختلف، به شيوه هاي متفاوتي صورت گيرد. يكي از روش هاي متداول تعيين ترتيب نويسندگان، بر اساس سهمي است كه هر يك در انجام كار داشته اند و اين كه چه كسي رهبري كار تحقيق و نگارش مقاله را به عهده داشته است. در برخي موارد با تجربه ترين افراد به عنوان نويسنده آخر و مسئول در نظر گرفته مي شوند و گاهي هم اسامي ممكن است به ترتيب حروف الفبا ذكر شود. معمولا انتخاب بر اساس نقش و مسئوليت افراد در پژوهش و سپس در نگارش مقاله، متداول تر از ديگر روش هاست. به اين ترتيب انتظار مي رود كه نويسنده اول، بيشترين نقش را در انجام كار داشته باشد.
گاهي اوقات اسامي افرادي در فهرست نويسندگان قرار مي گيرد كه هيچ نقشي در انجام كار نداشته اند. اين افراد ممكن است رئيس دپارتمان يا افرادي با نفوذ و قدرت باشند. از سوي ديگر ممكن است شما اسامي دوستي را به فهرست خود اضافه كنيد با اين اميد كه او نيز چنين كاري را براي شما انجام دهد. به اين افراد "نويسنده افتخاري" گفته مي شود و افزودن اسامي آنان با اصول اخلاق نشر در تضاد است.
كميته بين المللي سردبيران نشريات پزشكي(International Committee of Medical Journals Editors /ICMJE) در سال 2018 توصيه هايي را براي انجام، گزارش، ويرايش و انتشار فعاليت هاي علمي در نشريات پزشكي توصيه كرده است كه بر اساس آن نويسندگي چهار شرط اساسي دارد:• داشتن سهم قابل توجه در طراحي، گردآوري، يا تجزيه و تحليل و يا تفسير داده ها
• تهيه پيش نويس مقاله و يا مرور و نقد دقيق محتواي فكري آن
• مرور و تاييد نسخه نهايي مقاله پيش از انتشار
• توافق براي پاسخگويي به تمام جنبه هاي كار و حصول اطمينان از اين كه سئوالات مربوط به صحت و يا يكپارچگي هر بخش از كار، مناسب مورد بررسي و حل و فصل قرار مي گيرند.
هريك از افراد در فهرست اسامي نويسندگان، علاوه بر پاسخگويي در مورد بخش هايي از كار كه شخصا انجام داده است، بايد قادر به تشخيص نقش ساير نويسندگان باشد. همچنين افرادي كه به انجام پروژه و يا تدوين مقاله كمك كرده اند، اما مشاركت آنها به اندازه اي نبوده كه در فهرست نويسندگان قرار گيرند، بايد در قسمت قدرداني از آن ها تشكر شود.
موارد ياد شده يك راهنماي عمومي است و ممكن است رشته ها يا نشريات مختلف، استانداردهاي گوناگوني را در حوزه خود اعمال كنند. مثلا برخي نشريات تاكيد دارند كه تمام كساني كه در فهرست نويسندگان قرار دارند حتما داراي تمام چهار معيار ICMJE براي نويسندگي باشند. نويسنده مسئول مسئوليت شناسايي افرادي كه با اين معيارها مطابقت دارند را بر عهده دارد. برقراري ارتباط با مجله در هنگام ارسال مقاله، بررسي سهم و نحوه مشاركت افراد در كار پژوهشي و حصول اطمينان از انجام تمام الزامات اداري مجله، نظير ارائه جزئيات صحيح مربوط به نويسندگان، مجوز كميته اخلاق، مدارك ثبت كارآزمايي و فرم هاي مربوط به تعارض منافع از ديگر وظايف نويسنده مسئول مي باشد. نويسنده مسئول همچنين دريافت كننده نظرات داوران و نسخه نهايي براي تاييد نويسندگان نيز مي باشد. اگر چه اين وظايف ممكن است بر اساس توافق قبلي به يك يا چند همكار اختصاص داده شود.
نويسنده مسئول مقاله بايد قبل از شروع كار مشخص گردد و هنگامي كه يك گروه بزرگ با چندين نويسنده يك كار پژوهشي را انجام داده است، به طور ايده آل گروه بايد تصميم بگيرند كه چه كسي قرار است در فهرست نويسندگان باشد. همه اعضاي گروه كه قرار است در فهرست نويسندگان قرار گيرند لازم است كه تمام چهار معيار نويسندگي از جمله مرور و تاييد نسخه نهايي مقاله را داشته باشند و بتوانند مسئوليت كلي كار و مسئوليت دقت و صحت كار ديگر نويسندگان گروه را به عهده بگيرند.
در هر حال هنگامي كه در ميان نويسندگان با اختلاف نظر مواجه مي شويم، لازم است حتما به دستورالعمل كميته اخلاق نشر و يا توصيه هاي سردبيران نشريات پزشكي و ديگر دستورالعمل هاي موجود در اين زمينه مراجعه شود. اما قبل از هرچيز ايجاد و تقويت يك فرهنگ اخلاقي در زمينه انتشارات موضوعي كليدي است كه انتظار مي رود كه اساتيد به نوبه خود اين موضوع را مدنظر قرار داده و به عنوان يك الگو در اين زمينه فرهنگ سازي كنند. صحبت در مورد اين موضوع از ابتداي كار و تصميم گيري درباره آن قبل از شروع نگارش هر مقاله مي تواند در پيشگيري از اختلاف نظرهاي بعدي بسيار موثر واقع شود.
چكيده لاتين :
Nowadays, the issue of Authorship has increasingly expanded in the academic world and has resulted
in a lot of problems for scholars and the editorial board of scientific Journals. Given the increasing
number of postgraduate students and subsequent research activities, every day we witness the formal
and informal arguments on the ambiguity and unfairness of decisions regarding authors' names and the
dissatisfaction of students and professors in this regard. These discontents make it clearer that there is
an urgent need for the policies that address the road map for researchers. Knowing about these policies
and their practical application can play an effective role in preventing potential misuse and managing
common disputes over authorship.
Authorship is a proper method of assigning responsibility and giving credit for doing intellectual work
to individuals. The credit is given to an individual to collaborate on research and its importance in
fostering reputation and support for academic promotion for the author and increasing the strength and
credibility of the affiliated organizations.
Individuals violate ethical principles in authorship in a variety of ways; sometimes by placing names of
people who did not have a role in doing research or played a very small role, and sometimes by removing
the names of people who have been involved in a part of the research. Preventing such events is always
better than confronting it after the occurrence.
Many academic institutions and organizations, such as universities and research institutes, have
developed standards for authorship, although they are similar in basic principles, may vary somewhat
over time and from one discipline to another. Various motivations may reinforce the temptation to
violate these standards and fundamental principles in individuals. For example, young researchers may
believe that putting senior faculty names in the list of authors can increase the credibility of the paper
and the chance of accepting it for publication, or not placing the names of people who own power,
would endanger their job position. Sometimes, investment in expanding job and research opportunities
and receiving financial support may encourage researchers to add people's names, conflicting with the
authorship standards.
The responsibility for deciding to give authorship credit when publishing the results of research
activities in journals is to those who have conducted the research. Sometimes there may be
disagreements about the authors of the product of an intellectual effect, which usually interfere with the
work. Researchers need to be aware of and apply the principles of authorship, which usually referred to
in the section of author’s guideline in each journal. As well, the documentation of ethical codes in
publications should always be considered an acceptable source.
One of the important points to prevent possible disagreements is that the authorship criteria are agreed
upon by all members of the research team in the first phase of the research. Whenever possible, it is
recommended that written records of authorship decisions be maintained by the team leader and, if
necessary, revised by the team members according to the role and participation of individuals during
the research.
